Κείμενο της Γεωργία Ζώη, ηθοποιός και αρχιτέκτονας
Με το βλέμμα στραμμένο στα "Μάρμαρά μας"!!!!
Αυτός ήταν ο τίτλος ενός κειμένου που έγραψα στις 20 Οκτωβρίου φορτισμένη μετά από το γύρισμα στο ΩΔΕΙΟΝ ΗΡΩΔΟΥ ΤΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ με θέα τα "μάρμαρα" που έχουν απομείνει!
Το γύρισμα ήταν για το ντοκυμαντέρ του Νίκου Παπακώστα ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΜΑΣ!
Αυτό το ντοκυμαντέρ, ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΜΑΣ του Νίκου Παπακώστα, κάνει παγκόσμια πρεμιέρα την επόμενη Τετάρτη, 1η Μαρτίου, στις 9:00 το βράδυ, στον κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ με ελεύθερη είσοδο! Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας και αν δεν επαρκέσει ο χώρος για τους θεατές που θα έρθουν, θα γίνει και δεύτερη προβολή στη συνέχεια.
Τιμή μου να μετέχω σε αυτή την ταινία!
Μία ταινία που θα ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο!
Μία ταινία που θα πάει σε όλα τα σχολεία!
Μία ταινία στην οποία μετέχουν προσωπικότητες της τέχνης και του πολιτισμού!
Μια ταινία στην οποία όλοι μαζί ενώνουμε τις φωνές μας για να διεκδικήσουμε το αυτονόητο:
Την επιστροφή των "μαρμάρων" εκεί όπου ανήκουν!
Τον επαναπατρισμό των κλεμμένων!
Την επανένωση των διαμελισμένων τμημάτων του ακρωτηριασμένου μνημείου του Παρθενώνα, σύμφωνα με την αρχή της διατήρησης της ακεραιότητας των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Πρώτη το βροντοφώναξε η Μελίνα το 1983 ως Υπουργός Πολιτισμού!!!
Η μάλλον για την ακρίβεια ο πρώτος θερμός υποστηρικτής της επιστροφής των μαρμάρων ήταν ο λόρδος Βύρων.
Στη σταυροφορία για την επιστροφή των "Μαρμάρων" έχουν ήδη μετάσχει γνωστοί ηθοποιοί, όπως
η Βανέσα Ρεντγκρέιβ (Vanessa Redgrave),
η ντέιμ Τζούντι Ντεντς (Dame Judi Dench),
η Τζοάνα Λάμλεϊ (Joanna Lumley),
ο σερ Σον Κόνερι (Sean Connery) και
ο Στήβεν Φράι (Stephen John Fry).
Τελευταίοι στην παρέλαση αυτών των σημαντικών ονομάτων είναι
ο Τζορτζ Κλούνεϊ (George Timothy Clooney) και
ο Μπιλ Μάρεϊ (William James "Bill" Murray), ο συμπρωταγωνιστής του στην ταινία «Μνημείων Ανδρες».
Ενώνω και γω τη φωνή μου με τα εκατομμύρια υποστηρικτών της επιστροφής των γλυπτών μέσα από αυτή την εξαιρετική ταινία του Νίκου Παπακώστα!! Ενός δημιουργού που σκηνοθετεί, γράφει εξαίσια κείμενα και υπέροχη μουσική!!!
и Федерация за адаптирана физическа активност на Балканите
и черноморския регион(FAPA-BBS)
представят
ПРОМЕТЕЙ
отПанайотис Карусос
по мотиви на Прикованият Прометей от Есхил
Режисьор Василис Асимакопулус
Арии и дуети от операта
Вторник,28-иФевруари2017от 19.00
Софийска опера–Мраморно фоайе
Прометей:Василис Асимакопулус,бас
Ирене Конста,сопран
СтаврулаМенти,цигулка
Виктория Киазими,пиано
ПанайотисКарусос,композитор
Поздравления:
Йоанис Маронитис, президент на Клуб ЮНЕСКО Пирея и островите,
Гърция
Жанет Борлакова, президент на Клуб ЮНЕСКО „Леонардо
да Винчи“ София, България
акад. Пламен Карталов, Директор на Софийска опера и
балет
Слав Петков,президент на Федерация за адаптирана физическа активност
на Балканите и черноморския регион(FAPA-BBS)
Шедьовърът на Есхил „Прикованият Прометей”във вид на опера:
ОператаПрометейпо мотиви на трагедиятаПрикованият Прометейе най-успешната и популярна
гръцка опера, постижение на човешкия ум, с дълбоки корени в традицията на гръцката
трагедия. Световноизвестният Панайотис Карусос е най-значимият оперен композитор
в историята на гръцката опера. Клуб ЮНЕСКО Пирея и островите ще представи на софийска
сцена едни от най-талантливите оперни певци на Гърция.
Лирическата трагедия
„Прикованият Прометей“ е първата гръцка опера, която жъне огромен успех на
места като Сорбоната, „Плас дезар“ в Канада, Епидавър, Обединените нации.
В Монреал, Канада,
Прометей е представен от баса Жозеф Рулу, а през 2008 гастролира в Ню Йорк и Вашингтон
под диригентството на маестро Грант Гилмън. В Гърция Прометей е представян в Малък
театър на античния Епидавър, Театъра на древен Месен, Музея на древната Агора, Античния
театър на Саламин Еврипид, Националния археологически музей, Театър Векио, Международния
фестивал Петра и др.
През март
2014, под патронажа на ЮНЕСКО, операта е представена в Ню Йорк, в зала „Куинс“,
както и в Обединените нации. В главната роля Василис Асимакопулус. В Амфитеатър
Ришельо на Сорбоната в Париж операта е поставена от Йоанис Маронитис, президент
на Клуб ЮНЕСКО Пирея и островите, член на Изпълнителния съвет на световната федерация
на клубовете асоциациите и ЮНЕСКО центровете за Европа и Северна Америка.
Под диригентството
на Елефтериос Калканис операта е представена по трета програма на Гръцката национална
радио-телевизия ERT в концертната зала на литературното общество „Парнасос“ в Стария
парламентарен дом на Гърция. „Прикованият Прометей“ има уникална история в гръцката
опера. Творбата изразява призива на бореца, който вдъхва надежда и смелост в свят
на социален и морален упадък. Бунтовникът Прометей носи огъня на знанието и вселенското
послание за съпротива срещу всякакъв вид тирания. В съвременния и размирен свят
героят Прометей носи послание на надежда. Изисканата лиричност на Есхил
и символиката на титана Прометей съчетани с вдъхновената музика на Панайотис
Карусос пленяват емоциите на зрителите.
Клуб ЮНЕСКО
Пирея и островите изказва специална благодарност на Националната софийска опера
за осъществяването на този исторически спектакъл – първата гръцка опера в Националната
софийска опера, храма на оперната и класическа музика в България, Йоанис Маронитис,
президент на Клуб ЮНЕСКО Пирея и островите.
Спонсори:
Клуб ЮНЕСКО Пирея и островите, Клуб ЮНЕСКО „Леонардо да Винчи“ София,Федерация за адаптирана физическа активност на Балканите
ичерноморския
регион (FAPA-BBS, Хеленик интърнешънъл, Еленистичния американски център за изкуства
иБългарското
посолство в Атина, Гърция.
Ένα ιδιαίτερο ρεπερτόριο… τρεις εξαιρετικές φωνές, ένα μπουκέτο τραγούδια για την αγάπη θα παρουσιάσει η Αρχιτεκτονική live στο Γκάζι, την Παρασκευή 17 Μαρτίου με τίτλο: Μια αγκαλιά τραγούδια για Σένα…
Οι σοπράνο Ειρήνη Κώνστα και Βανέσσα Καλκάνη και ο τενόρος Δημήτρης Κιάσσος ως οικοδεσπότες της βραδιάς, σας ταξιδεύουν στον κόσμο του πάθους και του έρωτα τραγουδιών διεθνούς ρεπερτορίου, πλαισιωμένοι από επταμελή ορχήστρα, χορωδία, stand up comedy και ειδικές χορογραφίες που θα σας εξιτάρουν.
Στο πιάνο ο μαέστρος Ανδρέας Πριονάς
Βιολί: Σταυρούλα Μέντη
Τρομπέτα: Γιώργος Γλαράκης
Σαξόφωνο - Κλαρίνο: Αθανάσιος Κουζαμπάσης
Κιθάρες: Γιώργος Καλιαμβάκος
Μπάσο: Μίλτος Κουτρούμπας
Τύμπανα: Δρακούλης Κωσταντάκος.
Και η χορωδία γονέων και φίλων της ΧΑΝ Νίκαιας
Ενορχηστρώσεις: Ανδρέας Πριονάς.
Stand Up Comedy: Φιλική συμμετοχή Αναστάσιος Κολοβός
The Balkan and Black Sea Area Federation of Adapted
Physical Activity (FAPA-BBS)
And the Sofia Opera and Ballet present
PROMETHEUS
by Panagiotis Karousos
Based on
Prometheus Bound by Aeschylus
Directed by VASILIS
ASIMAKOPOULOS
Highlights of the opera
Tuesday, 28th
February, 2017 at 7pm
Sofia Opera House – Marble
foyer
Starring at the Sofia Opera and Ballet
Prometheus: Vasilis
Asimakopoulos, bass
Io: Irene Konsta, soprano
Stavroula Menti, violin
Victoria Kiazimi, piano
Panagiotis Karousos,
composer
Greetings:
Ioannis Maronitis, president
at Club for UNESCO Piraeus & Islands, Greece
Janet Borlakova, president
at Club UNESCO “Leonardo da Vinci” Sofia, Bulgaria
Acad.Plamen Kartalov, Director of Sofia Opera and
Ballet
Slav Petkov, president at Balkan and Black Sea Area
Federation of Adapted Physical Activity (FAPA-BBS)
Aeschylus' masterpiece
“Prometheus Bound” in opera:
The opera Prometheus
based on Aeschylus tragedy Prometheus Bound is the most
successful and popular Greek opera, an achievement of the human mind, with deep
roots in ancient Greek tragedy. Internationally acclaimed Panagiotis Karousos
is the most important opera composer in the Greek operatic history. The Club
for UNESCO of Piraeus & Islands will bring in Sofia Opera House, among with
the composer, some of the most talented opera singers of Greece.
The lyric tragedy
"Prometheus Bound" is the first Greek popular opera presented always
with great success in areas such as the Sorbonne, Place des Arts in Canada,
Epidaurus, UN.
In Montreal, Canada,
Prometheus presented with bass Joseph Rouleau, and in 2008 moved to New York
and Washington under the direction of maestro Grant Gilman. In Greece
Prometheus presented at the Little Theatre of Ancient Epidaurus, Theatre of
Ancient Messene, Ancient Agora, Euripides Ancient Theatre of Salamis, National
Archaeological Museum, Theatre Veakeio, International Petra Festival, etc.
With the patronage of UNESCO was presented in March 2014 in
New York City in Queens Auditorium and the United Nations starring Vasilis
Asimakopoulos representing Greece at the UN, and in the Amphitheater Richelieu
of the Sorbonne in Paris, presented by Ioannis Maronitis, President of the Club
for UNESCO of Piraeus & Islands and Member of the Executive Council of the
World Federation Clubs, Associations & UNESCO Centres (WFUCA) for Europe
and North America.
Under the direction of conductor Eleftherios Kalkanis
presented at the Third Program of Greek National Radio-Television ERT, the
Concert Hall of Literary Society "Parnassos", and in the Old
Parliament House of Greece. The opera "Prometheus Bound" by
Panagiotis Karousos has made a unique story in Greek opera. For the first time
a Greek opera itself becomes popular. The work expresses the voice of the
popular fighter giving hope and courage in the social and moral decadence. The
rebel Prometheus brings the fire of knowledge, and the universal message of
resistance against all sorts of tyrannical powers. In today's violent and
turbulent era hero Prometheus brings a message of hope. Not only the high
lyricism of Aeschylus and the symbolism of Prometheus the Titan touched both
the world, but is the inspired music creation of Panagiotis Karousos that
awakening primordial feelings unseen to listeners.
The Club for UNESCO of Piraeus & Islands is
especially thankful to the National Opera of Sofia, and the Club Wonders for
the realization of this historical presentation, the first Greek opera at the National Opera
of Sofia, a Temple of opera and classical music in Bulgaria. Ioannis Maronitis,
President of the Club for UNESCO of Piraeus & Islands.
Sponsored by:
Club for UNESCO of Piraeus & Islands, Club UNESCO “Leonardo da Vinci” Sofia, Balkan and Black Sea
Area Federation of Adapted Physical Activity (FAPA-BBS), Hellénique
international, Hellenic American Center of the Arts, Bulgarian Embassy in
Athens, Greece
Το βιβλίο Χαρακτήρες και επαγγέλματα έγινε με μεγάλο ενθουσιασμό γιατί μπόρεσαν να συνδυαστούν σε αυτό και οι δύο μου ιδιότητες: του ιστορικού τέχνης και του συγγραφέα. Τα κείμενα γεννήθηκαν από την ανάγκη μου να σχολιάσω την κοινωνία όπως είναι σήμερα και ξεκίνησαν σαν μικρές αναρτήσεις στο facebook. Ήθελα να είναι απλά, άμεσα, με πολλά στοιχεία σαρκασμού και να λένε την αλήθεια για τους ανθρώπους. Την αλήθεια αυτή που συνηθίζουμε να λέμε πίσω από την πλάτη των άλλων.
Έτσι έγιναν εικόνα οι διάφοροι χαρακτήρες: ο υπάλληλος, ο περιπτεράς, ο καφετεριατζής, η νοικοκυρά, οι ιστορικοί τέχνης, οι καλλιτέχνες, οι φιλότεχνοι, οι αρχαιολόγοι, οι δημοσιογράφοι, οι ψυχίατροι, οι αγρότες, οι παπάδες, οι πολιτικοί, οι συνταξιούχοι.
Πάντα τον πρώτο ρόλο στο γραπτό μου έχει ο άνθρωπος. Αυτή τη φορά ήθελα να μιλήσω γι’ αυτόν με περισσότερη δόση χιούμορ, μιας και πιστεύω ότι το εγώ του έχει διογκωθεί και παίρνει πάρα πολύ στα σοβαρά τον εαυτό του. Το επάγγελμά του είναι αυτό που του δίνει μια συγκεκριμένη θέση στην κοινωνία και που καθορίζει τον τρόπο που κινείται μέσα σε αυτή, ενώ βγάζει στην επιφάνεια πολλά στοιχεία του χαρακτήρα του.
Πρόκειται για φιγούρες της καθημερινότητας που αποδίδονται με τη διεισδυτική ματιά ενός παιδιού που έχει δει πολλά και δεν μπορεί στο τέλος να κάνει τίποτε άλλο παρά να πει για όλα αυτά τη δική του αλήθεια.
Η ιδανική ζωγράφος για την εικονογράφηση ήταν η Βίκυ Γεωργιοπούλου, της οποίας τη δουλειά γνώρισα πολύ καλά μετά την ατομική της έκθεση με τους Δημοσίους Υπαλλήλους. Διέκρινα στα έργα της ένα παρόμοιο χιούμορ με αυτό των κειμένων μου, καθώς και μια πολύ ιδιαίτερη ευαισθησία όσον αφορά στην απόδοση του ανθρώπινου πόνου.
Χαρακτήρες και επαγγέλματα Ήρα Παπαποστόλου Εικονογράφηση: Βίκυ Γεωργιοπούλου ΠεριΤεχνών 40 σελ. ISBN 978-960-8411-40-1 Τιμή: €10,00
Το βιβλίο Χαρακτήρες και επαγγέλματα δεν είναι το πρώτο μου. Έχω γράψει δύο βιβλία ιστορίας τέχνης, ένα παραμύθι και πέντε διηγήματα (μυθοπλασία που εμπεριέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία) – ένα εκ των οποίων έχει βραβευτεί από την εφημερίδα Το Βήμα.
Πάντα τον πρώτο ρόλο στο γραπτό μου έχει ο άνθρωπος. Αυτή τη φορά ήθελα να μιλήσω γι’ αυτόν με περισσότερη δόση χιούμορ, μιας και πιστεύω ότι το εγώ του έχει διογκωθεί και παίρνει πάρα πολύ στα σοβαρά τον εαυτό του. Το επάγγελμά του είναι αυτό που του δίνει μια συγκεκριμένη θέση στην κοινωνία και που καθορίζει τον τρόπο που κινείται μέσα σε αυτή, ενώ βγάζει στην επιφάνεια πολλά στοιχεία του χαρακτήρα του.
Στα κείμενά μου οι αγρότες είναι πλούσιοι, οι δημοσιογράφοι ημιμαθείς, οι καφετεριατζήδες πηγαίνουν το καλοκαίρι μόνο στη Μύκονο, οι ιστορικοί τέχνης και οι αρχαιολόγοι είναι σνομπ, οι καλλιτέχνες νάρκισσοι και κουτσομπόληδες και οι συνταξιούχοι φέρουν όλα τα βάρη της οικογένειας στην πλάτη τους. Ο ιδιωτικός υπάλληλος κρατάει μόνος του ολόκληρη επιχείρηση, η νοικοκυρά φροντίζει για όλους και ζει μέσα στη θλίψη, ο περιπτεράς ξέρει τα πάντα για σένα, ο ψυχίατρος βγάζει τρελά λεφτά από τους ασθενείς του και από τις φαρμακοβιομηχανίες και ο φιλότεχνος εντυπωσιάζεται από τις ασυναρτησίες των άρθρων στις εφημερίδες. Όσο για την πολυκατοικία, εκεί ζουν άνθρωποι γεμάτοι προβλήματα που ασχολούνται με τον μικρόκοσμό τους.
Όλους τους χαρακτήρες τους αγκαλιάζω με αγάπη και έχουν ξεπηδήσει μέσα από τη δική μου καθημερινότητα. Στόχος μου δεν είναι να προσβάλλω, αλλά να δείξω με τον δικό μου τρόπο μια πραγματικότητα, τη ματαιότητα όλης αυτής της ανάγκης του ανθρώπου να προβάλλεται και να νιώθει σπουδαίος, αλλά και την ομορφιά της ζωής και της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η Μαρία Παπαγιάννη γεννήθηκε το 1964 στη Λάρισα. Σπούδασε στη Θεσσαλονίκη ελληνική φιλολογία. Μετά ήρθε στην Αθήνα κι έκανε διάφορες δουλειές. Δούλεψε ως δημοσιογράφος στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει λάβει τις ακόλουθες διακρίσεις: Έπαινο από τον Κύκλο Παιδικού Βιβλίου για το έργο Πιάστε τους!, Βραβείο Κύκλου Παιδικού Βιβλίου για το έργο της Ως διά μαγείας, Βραβείο του περιοδικού Διαβάζω για το έργο της Ως διά μαγείας.
Πώς αρχίζει η συγγραφή μιας νέας ιστορίας;
Από το «Μια φορά κι έναν καιρό» μια εικόνα, μια ιδέα, μια φράση, ένας ήρωας, ένα ασήμαντο γεγονός που έρχεται και κάθεται σ’ ένα δικό μου «γιατί» που με βασανίζει. Η μια ιστορία φέρνει την επόμενη, κι αν καταφέρω να ενώσω τις τελίτσες θα ξεκινήσω να γράφω.
Ποια είναι η πηγή έμπνευσης για να γράψετε ένα βιβλίο;
Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε. Μια ελάχιστη λεπτομέρεια μιας βόλτας, μιας συζήτησης, μιας είδησης, μιας συνάντησης. Η αλήθεια είναι ότι από τότε που ήμουνα μικρή τα έβλεπα όλα σαν ιστορίες. Δεν είναι η δουλειά μου αλλά η καθημερινότητά μου, ο τρόπος μου να βλέπω τα πράγματα. Πολλές φορές, θυμάμαι, τα σενάρια που έφτιαχνα ήταν τελείως φανταστικά και καμιά σχέση δεν είχαν με την πραγματικότητα. Ίσως όμως είχα ανάγκη αυτή την άλλη πραγματικότητα για να μπορώ να βιώνω ή να συμπληρώνω την καθημερινότητα.
Νομίζω ότι ο στόχος πάντα είναι να ισορροπείς στα δύσκολα, να βρεις τρόπο να πεις τα ανείπωτα, τα κρυμμένα. Αυτά που σε ταράζουν θα πρέπει να τα ξορκίσεις πριν τα γράψεις. Αυτά που γράφεις είσαι εσύ.
Πόσο χρόνο κάνετε για να γράψετε ένα βιβλίο;
Αναλόγως με το πόσο χρόνο χρειάζεται η ιστορία για να ολοκληρωθεί. Όταν πρωτοξεκίνησα να γράφω πίστευα πολύ στον χείμαρρο των λέξεων όπως έρχονται και φοβόμουνα ότι ξαναδιορθώνοντας το κείμενο το απογυμνώνω και χάνει τους χυμούς του. Μεγαλώνοντας δεν αφήνω ποτέ μία ιστορία χωρίς να τη χαϊδέψω αρκετά ή χωρίς να ανακρίνω τις λέξεις για να μου αποκαλύψουν αυτό που θέλω να πω.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου Παπούτσια με φτερά;
Οι άνθρωποι που ζούνε χρόνια μαζί δημιουργούν τους δικούς τους κώδικες. Κάτι που λέμε εμείς μπορεί σε κάποιον ξένο να φαίνεται αδιάφορο. Στο δικό μας σπίτι όλοι ξέρουμε τι εννοεί ο Θάνος όταν μας λέει «τότε που ο ψαράς θα γράφει ποιήματα και ο ποιητής θα ψαρεύει». Ξέρουμε ότι μιλάει για εκείνη την ιδανική κοινωνία, τη μαρξιστική ουτοπία. Σε μία από τις χιλιοστές φορές που το συζητούσαμε με τα παιδιά μου γεννήθηκε στο μυαλό μου ο Άρης και έφερε στη συνέχεια στη Ρόζα «παπούτσια με φτερά». Αυτός ο μπαμπάς της Ρόζας που είναι ψαράς στα φανερά και ποιητής στα κρυφά είναι ένας άνθρωπος που στα δύσκολα των καιρών ονειρεύεται έναν κόσμο δίκαιο. Είναι ένας ήσυχος ονειροπόλος άνθρωπος που πιστεύει ότι όλα μπορούν να γίνουν καλύτερα.
Η μικρή Ρόζα μεγαλώνει με τον πατέρα της. Αν και ζουν φτωχικά μοιάζει να περνά μια ονειρεμένη ζωή. Πόσο σχετίζονται τα υλικά αγαθά με την ευτυχία;
Κάποιος που δεν έχει να ζήσει τα παιδιά του, κάποιος που έχασε τη δουλειά του, κάποιος που βρίσκεται στον γκρεμό δε γίνεται να ζει μια ονειρεμένη ζωή. Από την άλλη, φανατική παραμυθού, πιστεύω ότι η ευτυχία δε βρίσκεται στα υλικά αγαθά. Καμιά φορά, όμως, και στα πιο δύσκολα, είναι καλό να μετράς τα πολύτιμα. Όταν μεγαλώνεις παιδιά πρέπει να σκέφτεσαι έτσι. Δεν επικροτώ την ανέχεια και τη μιζέρια, αλλά λέω ότι καμιά φορά η αγάπη σώζει. Λέω συχνά ότι η φαντασία είναι ένας τρόπος να φωτίζεις την καθημερινότητα. Αν δεν μπορείς να φανταστείς τη δυστυχία των άλλων δε θα βγεις στους δρόμους για να αλλάξεις ό,τι σε πληγώνει. Η Ρόζα μπαίνει σ’ έναν άλλο κόσμο για να μπορέσει να βρει τις απαντήσεις που χρειάζεται για να προχωρήσει.
Η ιστορία σας είναι γεμάτη από αγάπη για τον άνθρωπο, τον πληγωμένο, τον αδύναμο, τον άστεγο, τον κατατρεγμένο, για όλους εκείνους που βρίσκονται στο έλεος των άλλων. Αντανακλάται η καθημερινότητα που ζούμε στις φανταστικές ιστορίες που γράφει ο συγγραφέας;
Κάθε ιστορία γεννιέται μέσα σε μια καθημερινότητα που κουβαλάει όλη τη δραματική συγκυρία της εποχής. Δε γίνεται να το ξεχάσεις αυτό. Ακόμα κι αν γράφεις ένα παραμυθάκι για πολύ μικρά παιδιά. Στα Παπούτσια με φτερά αλλά και στο Είχε απ’ όλα κι είχε πολλά το παραμύθι που κάναμε με την Έφη Λαδά. Άλλωστε ο βασικός στόχος της λογοτεχνίας για παιδιά είναι να τα βοηθήσει να μεγαλώσουν. Να μεγαλώσουν και να ζήσουν σ’ αυτό τον κόσμο και όχι σε κάποιο ροζ ζαχαρένιο κόσμο που άλλωστε ποτέ δεν υπήρχε. Αλλά νομίζω ότι στη σημερινή συγκυρία γίνεται όλο και πιο απαραίτητο να υποψιάσουμε τα παιδιά γι’ αυτό που θα βρούνε μεγαλώνοντας.
Παπούτσια με φτερά Μαρία Παπαγιάννη Πατάκης 278 σελ. ISBN 978-960-16-6682-2 Τιμή: €11,80
Υπάρχει ελπίδα να αλλάξει κάτι στην κοινωνία μας ;
Δεν είναι τυχαίο, νομίζω, ότι γράφω ιστορίες για παιδιά. Γράφω για παιδιά γιατί μοιράζομαι μαζί τους την άποψη ότι διασχίζουμε το δάσος, τα δίνουμε όλα ελπίζοντας ότι θα φτάσουμε στο «ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Και, προσέξτε, τα παραμύθια δε λένε ψέματα για μια ζωή αστραφτερή και παντοτινή. Τα παραμύθια λένε «ζήσανε αυτοί καλά». Αυτό το καλά, τώρα, είναι σχετικό. Για άλλους είναι τα φώτα, τα χρήματα, η δόξα και για άλλους είναι να ταξιδεύεις στις λέξεις και στους ήχους με αυτούς που αγαπάς σε μια δίκαιη κοινωνία. Σημασία έχει σε ποιον καθρέφτη κοιτιέσαι.
Ένα άλλο στοιχείο που διέκρινα, διαβάζοντας το βιβλίο σας, είναι ο σεβασμός στα ζώα, τα φυτά και τη φύση εν γένει. Σε ένα περιβάλλον δίχως πράσινο και όπου τα ζώα τριγυρνούν αδέσποτα χωρίς καμία φροντίδα, πόσο εφικτός είναι αυτός ο σεβασμός;
Στην ιδανική κοινωνία θα υπάρχει σεβασμός για το περιβάλλον και αξιοπρέπεια για όλους. Η απόσταση όμως απ’ αυτή την κοινωνία ως τις εικόνες με ζώα που ζουν σε βαρέλια χειμώνα καλοκαίρι και ως την ασταμάτητη καταστροφή του περιβάλλοντος είναι, νομίζω, μεγάλη. Πρέπει κάτι να γίνει. Όλοι πρέπει να νιώσουμε υπεύθυνοι και να κάνουμε ό,τι μπορούμε.
Η Ρόζα και ο πατέρας της ονειρεύονται και λειτουργούν ως νησίδες ελπίδας και ανθρωπιάς. ΤαΠαπούτσια με φτερά, κατά τη γνώμη μου, συνθέτουν το αντίβαρο στο κακό και τη μισαλλοδοξία. Ποια είναι η γνώμη σας;
Μεγάλωσα με μια μαμά που μου έδειχνε πάντα πίσω από το κακό το καλό, έτσι η αλήθεια είναι ότι πάντα, καταρχήν, πιστεύω στην καλοσύνη των ξένων. Αυτό πολλές φορές θυμώνει τους φίλους μου και ακόμα και τα παιδιά μου. Ίσως οι αποθήκες μου έχουν ακόμα περιθώριο και δεν έχουν τσιμεντωθεί με απογοητεύσεις και δυστυχία. Ίσως η ζωή μού φέρθηκε καλά. Πάντα όμως, κι όταν ακόμα βρίσκομαι στον πάτο του πηγαδιού, ονειρεύομαι έναν σπόρο που μπορεί να γίνει μαγική φασολιά.
Στη λύπη και στη χαρά χρησιμοποιούμε λέξεις που κρύβουν τα μυστικά μας. Η κωδικοποίηση των συναισθημάτων είναι ένα παιχνίδι που μπορεί να περάσει εύκολα από τις σελίδες ενός εφηβικού βιβλίου;
Ο κάθε συγγραφέας έχει το προσωπικό του ζύγι για να μετράει τα υλικά του κι εκεί βρίσκεται κι ένα μεγάλο κομμάτι της επιτυχίας του να μπορέσει να πει την ιστορία του φωτίζοντας συναισθήματα και καταστάσεις. Νομίζω ότι ο στόχος πάντα είναι να ισορροπείς στα δύσκολα, να βρεις τρόπο να πεις τα ανείπωτα, τα κρυμμένα. Αυτά που σε ταράζουν θα πρέπει να τα ξορκίσεις πριν τα γράψεις. Αυτά που γράφεις είσαι εσύ· για τις ιστορίες που έχεις στις βαλίτσες σου κάθε φορά γράφεις, και δε φωτογραφίζεις, δημιουργείς μια άλλη πραγματικότητα.
Η αλήθεια είναι ότι από τότε που ήμουνα μικρή τα έβλεπα όλα σαν ιστορίες. Δεν είναι η δουλειά μου αλλά η καθημερινότητά μου, ο τρόπος μου να βλέπω τα πράγματα.
Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην παιδική και εφηβική λογοτεχνία; Υπάρχουν νέοι συγγραφείς; Τι γίνεται με την έκδοση νέων βιβλίων;
Ναι, νομίζω ότι υπάρχει μια μεγάλη δυναμική στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Δε νομίζω ότι πρέπει να φοβόμαστε ότι τα παιδιά μας θα χαθούν στον ιντερνετικό λαβύρινθο. Η δύναμη μιας καλής ιστορίας συγκινεί τους αναγνώστες σήμερα εξίσου με τα χρόνια της οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Από την άλλη, δυστυχώς, στις σημερινές συνθήκες στην Ελλάδα το βιβλίο γενικά απειλείται και ασφυκτιά. Και δεν είναι μόνο οι δεδομένες οικονομικές δυσκολίες αλλά και η στάση της πολιτείας, που παραδοσιακά αγνοεί την ανάγκη ουσιαστικής, και όχι οικονομικής, στήριξης του βιβλίου. Αυτή η κυβέρνηση όταν ήταν αντιπολίτευση είχε σταθεί δίπλα στο αίτημα του χώρου του βιβλίου για πλήρη επαναφορά του νόμου της ενιαίας τιμής, αλλά η αργοπορία με την οποία αντιμετωπίζεται το θέμα με κάνει να υποψιάζομαι ότι και αυτό μπορεί να θυσιαστεί στον βωμό της ανάγκης και της υπακοής.
Διαβάζουν οι νέοι; Άλλοι διαβάζουν κι άλλοι δε διαβάζουν. Δε νομίζω ότι η εποχή και η εκπαίδευση ευνοούν την ανάγνωση. Και γι’ αυτό νομίζω ότι από την παιδική ηλικία στην εφηβική υπάρχει καθοδική πορεία. Τα παιδιά για να αντεπεξέλθουν στις μαθητικές υποχρεώσεις και στο κυνήγι της εισαγωγής στο πανεπιστήμιο, αλλά και στους ρυθμούς της καθημερινότητας, θυσιάζουν κατά την εφηβεία την ανάγνωση. Υπάρχουν βέβαια πάντα παιδιά που λατρεύουν το διάβασμα και βρίσκουν τον χρόνο για να διαβάσουν. Κι αν το βιβλίο τούς συγκινήσει, τότε ο χρόνος σταματάει ή τότε ταξιδεύουν και σ’ ένα άλλον χρόνο.
Μπορείτε να μας προτείνετε κάποια ενδιαφέροντα βιβλία; Αυτό το καλοκαίρι αγάπησα την Υπέροχη φίλη μου της Φερράντε και το Confiteor του Ζάουμε Καμπρέ. Από εφηβικά τον Υπέροχο Κόσμο του Μανδηλαρά, , τον Μικρόκοσμο του Παναγιωτάκη, τη Γυναίκα με τα χέρια από φως της Λαμπρέλλη, για πιο μικρά παιδιά τον Τρύφωνα από τη Δρακολανδία του Σπύρου Γιαννακόπουλου και σήμερα το πρωί χάρηκα ένα ολόφρεσκο βιβλίο, το Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι... της Αργυρώς Πιπίνη, ένα από αυτά τα εικονογραφημένα βιβλία που αποδεικνύουν πως τα παιδικά βιβλία είναι για όλους.
Ο Γιώργος Δερτιλής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Σπούδασε δημόσιο δίκαιο και οικονομικές επιστήμες στην Αθήνα, πολιτική θεωρία και ιστορία στην Αγγλία (1973-1977). Από το 1978 έως το 2000 δίδαξε ιστορία στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου εξελέγη ομοφώνως υφηγητής το 1980 και Καθηγητής Κοινωνικής και Οικονομικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών το 1983. Διετέλεσε επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και της Οξφόρδης, καθώς και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, και είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας. Το 2000 εξελέγη τακτικός καθηγητής (directeur d’études) στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι και παραιτήθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει ιδρύσει το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και έχει διατελέσει μέλος του Εθνικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Έρευνας και των Επιστημονικών ή Διοικητικών Συμβουλίων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης και των Ιδρυμάτων Schlumberger και Maison Suger (Παρίσι). Δώδεκα βιβλία και σαράντα περίπου άρθρα του έχουν δημοσιευθεί ή μεταφραστεί στην ελληνική, αγγλική, γαλλική, ισπανική και ιταλική γλώσσα. Από το 1989, έχει εκλεγεί τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (Academia Europaea).
Ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου σας είναι Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις, 1821-2016. Δεν μάθαμε, ως Έλληνες, τίποτε από αυτές τις καταστάσεις;
Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται και σπανίως διδάσκει. Απλώς δείχνει πώς μπορεί μια κοινωνία να αποφεύγει στο μέλλον τα σφάλματα του παρελθόντος. Όμως, οι εκάστοτε ηγεσίες της χώρας δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να διδαχθούν οι Έλληνες σωστά την Ιστορία τους. Και ελάχιστοι από εμάς τους πολίτες προσπαθήσαμε να τη γνωρίσουμε έξω από τα σχολεία.
Θα μπορούσαμε να αποφύγουμε μερικές από αυτές τις καταστάσεις;
Οι ιστορικοί καταδικάζουν τις αντι-πραγματικές υποθέσεις. Οι αιρετικοί, στους οποίους ανήκω, τις θεωρούν χρήσιμες. Άρα, σας απαντώ, μπορούσαμε πράγματι να είχαμε αποφύγει ορισμένες πτωχεύσεις – ιδίως την τελευταία. Αλλά τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι πολίτες εκώφευαν όταν προειδοποιούσαν άξιοι διοικητές της Τράπεζας της Ελλάδος, όπως ήταν ο Δημήτριος Χαλικιάς ή ο Νίκος Γκαργκάνας. Θα μπορούσαμε επίσης να είχαμε αποφύγει τις υπερβολικές στρατιωτικές δαπάνες, έναν ή δύο εξωτερικούς πολέμους και δυο τρεις εμφυλίους. Μόνο ο τελευταίος εμφύλιος ήταν αναπόφευκτος. Θα μπορούσαμε τουλάχιστον να τον είχαμε μελετήσει βαθιά και αμερόληπτα ώστε να επιδιώξουμε με κάθε τρόπο τη συμφιλίωση, τη συναδέλφωση. Η Γαλλική Επανάσταση διακήρυξε το τρίπτυχο της Δημοκρατίας «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα». Η λέξη «αδελφότητα» αναφερόταν και στον εμφύλιο πόλεμο που έθεσε σε κίνδυνο τη Γαλλική Επανάσταση.
Ο συγγραφέας οφείλει να σέβεται τον αναγνώστη του. Και ο συγγραφέας που δηλώνει «επιστήμων», αν σέβεται την επιστήμη του, μπορεί να την εξηγήσει με λόγια απλά και λιτά, χωρίς στόμφο και σκοτεινά σημεία που ενίοτε συγκαλύπτουν άγνοια, εκθέτοντας κυρίως τον ίδιο τον συγγραφέα.
Γιατί επί δύο αιώνες όλες οι κυβερνήσεις διέθεταν στον φαύλο κύκλο των πολέμων και των πτωχεύσεων τεράστια ποσά που θα μπορούσαν να στηρίξουν τις επενδύσεις και την ανάπτυξη της οικονομίας;
Τα αίτια είναι πολλά. Το βιβλίο τα εξηγεί με τρόπο απλό και κατανοητό. Εδώ θα περιοριστώ σε έναν από τα αίτια αυτά. Οι περισσότερες επενδύσεις αποδίδουν μετά από πολλά χρόνια, ενώ οι πολεμικές δαπάνες επέτρεπαν μια εύκολη δημαγωγία που απέδιδε ψήφους – το ίδιο και η προπαγανδιστική εκμετάλλευση των διχασμών και των εμφυλίων πολέμων.
Σήμερα ζητούμε αναδιάρθρωση (δηλαδή, μείωση του χρέους). Οι δανειστές συμφωνούν; Ή θα έβλαπτε τα συμφέροντά τους η απομείωση του χρέους;
Η ιστορία δείχνει ότι μια αναδιάρθρωση χρέους είναι εξαιρετικά πολύπλοκο πρόβλημα. Η επιτυχία της και οι συνέπειές της εξαρτώνται από πολλές και αντικρουόμενες προϋποθέσεις. Αντί να ωφελήσει, μπορεί να βλάψει τόσο τον δανειστή όσο και τον χρεώστη. Μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους που θα ισοδυναμούσε σχεδόν με τη διαγραφή του θα ήταν υπερβολικά βλαπτική για τους δανειστές. Και δικαίως αντιδρούν οι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι φορολογούμενοι πολίτες τους. Έτσι θα αντιδρούσαμε κι εμείς αν μας ζητούσαν να πληρώσουμε φόρους για να διασωθεί, π.χ., η Ιρλανδία ή η Πορτογαλία. Αυτή η επιλογή θα ήταν, όμως, βλαπτική και για την Ελλάδα. Θα έβλαπτε για δεκαετίες τη φερεγγυότητά της, με αποτέλεσμα δυσχέρεια δανεισμού και υψηλά επιτόκια. Πολύ επιτυχέστερη θα ήταν μια αναδιάρθρωση που θα περιόριζε τις ζημίες των δανειστών και ταυτοχρόνως θα αναστήλωνε την αξιοπιστία της χώρας. Επομένως, από την οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση εξαρτάται το τι θα ζητήσει και πώς θα το διαπραγματευθεί – και ας μην ξεχνάμε το πώςθα το ζητήσει, δηλαδή το μεγάλο μάθημα του 2015. Δεν μπορείς να περιφρονείς και να προκαλείς ατιμωρητί τους ψηφοφόρους όλων των ευρωπαϊκών χωρών, ιδίως όσων είναι φτωχότεροι από τους Έλληνες και περνούν την ίδια κρίση με μας.
Γράφετε ότι ένα από τα εργαλεία για την άσκηση της πολιτικής των Δυνάμεων ήταν ανέκαθεν τα δάνεια. Αυτό όμως δεν ήταν θηλιά στον λαιμό της Ελλάδας;
Συνήθως εμείς οι ίδιοι την περνούσαμε στον λαιμό μας. Αυτό κάνουμε και τώρα. Από το 2004 έως και το 2009 σπαταλούσαμε δανεικά χρήματα και οι τότε κυβερνήσεις το έκρυβαν με ψεύτικες στατιστικές τόσο από εμάς όσο και από τους άλλους Ευρωπαίους πολίτες. Από το 2010 και μετά, όλες οι πολιτικές παρατάξεις, αντί να μας λένε την αλήθεια και για τις δικές τους ευθύνες, μας ενθάρρυναν να είμαστε αρνητικοί σε όλα. Όχι ευθύνες για μας – για όλα φταίνε οι άλλοι, ιδίως οι ξένοι. Όχι στο ευρώ – άρα, πίσω στη δραχμή για να έχουμε πληθωρισμό 20% και επιτόκια 27%, όπως το 1995. Τώρα, ναι στο ευρώ – γιατί; Γιατί έτσι. Όχι μεταρρυθμίσεις στο συνάφι μου – να μεταρρυθμιστούν τα άλλα συνάφια. Όχι στη μείωση της σύνταξής μου ή του μισθού μου – δηλαδή να μειωθούν οι απολαβές όλων των άλλων. Όχι στους φόρους – να φορολογήσουν οι άλλες χώρες τους πολίτες τους για να μας δίνουν δανεικά κι αγύριστα. Γιατί; Επειδή πιστεύουμε ότι μόνο αυτοί φταίνε που πτωχεύσαμε.
Γιατί οι Έλληνες ουδέποτε αντέδρασαν σοβαρά στο κόστος των πολέμων και στους φόρους που κατέβαλλαν;
Όπως γράφω στο βιβλίο, οι σημαντικότεροι λόγοι ήταν η ημιμάθεια και ο εύπιστος πατριωτισμός της πλειονότητας των Ελλήνων. Όπως γράφω στο βιβλίο, «συμπεριφερόμαστε ανέκαθεν με έναν άκρως συναισθηματικό πατριωτισμό, τον οποίο συνδαύλιζε αδιάκοπα η εκπαίδευσή μας και η προπαγάνδα του κράτους και των δημαγωγών. Οι στρατιωτικές δαπάνες έφθασαν έτσι να θεωρούνται απόδειξη του πατριωτισμού μιας κυβέρνησης ή ενός κόμματος. Όσο για την αμάθεια, η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών δεν διέθεταν στοιχειώδεις, έστω, οικονομικές γνώσεις, καμιά ενημέρωση για το βάρος των διαπανών και κυρίως, ελάχιστη κριτική ικανότητα».
Οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, συνεχίζετε, δεν προσπάθησαν να θεραπεύσουν την αμάθεια των φοιτητών. Δεν είναι δύσκολο να αλλάξεις τους φοιτητές;
Είναι, αλλά ο καλός δάσκαλος προσπαθεί και μπορεί να αλλάξει μερικούς από αυτούς. Όταν και αυτοί γίνουν γονείς και δάσκαλοι, θα είναι η «μαγιά» που θα αρχίσει να διορθώνει τα κακώς κείμενα. Αλλά γι’ αυτό θα χρειαστούν τουλάχιστον δυο γενιές.
Η αποχή στις εκλογές δείχνει ότι οι μισοί σχεδόν Έλληνες έχουν υποβάλει την παραίτησή τους ως ψηφοφόροι. Μήπως γιατί κουράστηκαν να τους κοροϊδεύουν και να ανέχονται τα ψέματα;
Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις, 1821-2016 Γ. Β. Δερτιλής Πόλις 168 σελ. ISBN 978-960-435-524-2 Τιμή: €14,00
Κακώς κουράστηκαν. Μόνο μαχόμενοι θα απαλλαγούμε από τα ψέματα της δημαγωγίας. Και το πανίσχυρο όπλο που μας έχει προσφέρει η Δημοκρατία είναι η ψήφος. Για τον Έλληνα που σκέφτεται ως πολίτης, η αποχή είναι λάθος. Για τον αστό και τον διανοούμενο που σιωπά αιδημόνως, είναι μέγιστο λάθος. Για τους πολίτες άλλων κοινωνικών στρωμάτων, που οι δημαγωγοί άφησαν ημιμαθείς για να τους διαφεντεύουν σαν κοπάδι ψηφοφόρων, η αποχή είναι αυτοκαταστροφικό λάθος: τους καταδικάζει στην αιώνια ημιμάθεια. Καταψηφίζοντας συστηματικά τη δημαγωγία, καταψηφίζουμε την πολιτική εξαπάτηση και διαφθορά.
Στο βιβλίο σας δεν υπάρχουν μόνο σκοτεινές σελίδες, αλλά και παρενθέσεις αισιοδοξίας. Θα αλλάξει κάτι στο μέλλον;
Για το αισιόδοξο σενάριο υπάρχει στο βιβλίο ένα ολόκληρο κεφάλαιο. Διευκρινίζω εκεί ότι τα απαισιόδοξα σενάρια είναι πιθανότερα, αλλά από μας εξαρτάται ποιο σενάριο θα επικρατήσει.
Στο βιβλίο σας αναφέρεστε σε ιστορικά γεγονότα δύο αιώνων. Γιατί αυτά τα τραυματικά γεγονότα τα απωθήσαμε βαθιά μέσα μας;
Θα μου επιτρέψετε να παραπέμψω πάλι στο αντίστοιχο κεφάλαιο του βιβλίου. Είναι το τελευταίο, και ο τίτλος του δείχνει καλά πού βρισκεται το τραύμα: «Η εμφυλιοπολεμική νοοτροπία και η σημερινή κρίση».
Σήμερα είστε ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο. Ποιες είναι οι δραστηριότητές σας;
Καμιά στην Ελλάδα. Στη Γαλλία, δυο τρία δίωρα σεμινάρια τον χρόνο το πολύ. Κατά τα άλλα, αρκούμαι ευχαρίστως στη συγγραφή.
Γράφετε ότι αυτό το βιβλίο θα είναι και το τελευταίο. Για ποιο λόγο το δηλώνετε;
Πέρασα μια ζωή, σαράντα τρία χρόνια, μελετώντας την Ιστορία του τόπου μου και γράφοντας για τους συμπολίτες μου. Φωνή βοώντος... Δεν μου έμεινε χρόνος ούτε καν για να μεταφράσω τα δικά μου βιβλία. Καλώς έπραξα. Αλλά σήμερα, ξέρω ότι δεν έχω την ίδια φυσική και ψυχική αντοχή.
Διδάξατε μερικές δεκαετίες στο Πανεπιστήμιο. Αγαπούσαν οι φοιτητές το μάθημα της Ιστορίας;
Οι Έλληνες φοιτητές μου δεν το αγαπούσαν, τουλάχιστον στην αρχή της φοίτησής τους. Είχαν αντιπαθήσει την Ιστορία στο Λύκειο, αποστηθίζοντας την αποβλακωτική «διδακτέα ύλη» που τους επέβαλλε το Υπουργείο Απαιδευσίας προκειμένου να περάσουν στο Πανεπιστήμιο. Από τους τριακόσιους περίπου πρωτοετείς, κάπου τα τρία τέταρτα εξαφανίζονταν μετά τις δύο πρώτες παραδόσεις. Ήταν φυσικό. Σε όλα τα μαθήματα μπορούσαν να δίνουν εξετάσεις επ’ άπειρον· και ήξεραν ότι κάποτε θα περνούσαν με την τύχη ή με την αντιγραφή – ακόμη και στα «δυσκολότερα». Γι’ αυτό, άλλωστε, ο αριθμός αυτών που έρχονταν να εξεταστούν αυξανόταν κατακορύφως κάθε τρία χρόνια, μόλις μάθαιναν ότι θα έλειπα για ένα εξάμηνο με ερευνητική άδεια.
Από το ένα τέταρτο των φοιτητών που παρακολουθούσαν, οι περισσότεροι περνούσαν εύκολα τις εξετάσεις και ένα μικρό μέρος ήταν άριστοι με διεθνή κριτήρια. Αρκετοί με αναζήτησαν πολλά χρόνια αργότερα. Έχω τα μηνύματά τους. Τα λόγια τους μου είχαν χαρίσει μερικές από τις ωραιότερες συγκινήσεις της ζωής μου. Αν και δεν ζω στην Ελλάδα εδώ και είκοσι χρόνια, τις ελάχιστες μέρες που βρίσκομαι εδώ ορισμένοι παλιοί φοιτητές μου έρχονταν να με ακούσουν ή με συνάντησαν τυχαία στον δρόμο και πλησίασαν. Μεγάλοι άνθρωποι πια, δεν ντρέπονταν να μου πουν ένα σωρό καλά λόγια.
Χαίρομαι τον καλό λόγο, είναι πολύ σπάνιος στην κοινωνία μας. Είμαστε συνήθως πολύ εκδηλωτικοί, αλλά και πολύ φειδωλοί στην αναγνώριση του άλλου. Σαν να ξανακούμε τους γονείς να μας λένε «πρόσεχε, αν θέλεις να πας μπροστά μόνο την οικογένεια να εμπιστεύεσαι και παραέξω κανέναν». Τι κρίμα!
Κακώς κουράστηκαν. Μόνο μαχόμενοι θα απαλλαγούμε από τα ψέματα της δημαγωγίας. Και το πανίσχυρο όπλο που μας έχει προσφέρει η Δημοκρατία είναι η ψήφος. Για τον Έλληνα που σκέφτεται ως πολίτης, η αποχή είναι λάθος.
Τι θα συμβουλεύατε τους αναγνώστες που αγαπούν να διαβάζουν ιστορικά βιβλία;
Να χαίρονται όταν το συγγραφικό ύφος ενός βιβλίου είναι ωραίο. Να απαιτούν να είναι τουλάχιστον λιτό και σαφές. Και αν δεν είναι ούτε αυτό, τότε να κλείνουν το βιβλίο και να το βάζουν στο ράφι για διακόσμηση. Ο συγγραφέας οφείλει να σέβεται τον αναγνώστη του. Και ο συγγραφέας που δηλώνει «επιστήμων», αν σέβεται την επιστήμη του, μπορεί να την εξηγήσει με λόγια απλά και λιτά, χωρίς στόμφο και σκοτεινά σημεία που ενίοτε συγκαλύπτουν άγνοια, εκθέτοντας κυρίως τον ίδιο τον συγγραφέα.
