Ελένη Σβορώνου: Σκληρό καρύδι

Το Σκληρό καρύδι είναι μια ιστορία που βασίζεται σε ένα πραγματικό περιστατικό, το οποίο συνέβη σε σχολείο στον Άγιο Παντελεήμονα. Όπου οι μαθητές είναι κατά κύριο λόγο παιδιά μεταναστών και προσφύγων. Ένα κορίτσι από το Αφγανιστάν εμφανίζεται στη Γυμναστική με τα πέδιλα. Δεν έχει αθλητικά παπούτσια. Η γυμνάστρια, η «κυρία Περσεφόνη», χειρίζεται το θέμα με ευφάνταστο και λεπτό τρόπο. Εκείνη μου αφηγήθηκε το περιστατικό. Φαντάστηκα τη στιγμή. Την αμηχανία που μπορεί να ένιωσε το κορίτσι, τις αντιδράσεις των συμμαθητών της και όλη την ιστορία που φέρει πίσω της. Ίσως αυτά τα πέδιλα που φορούσε ήταν ό,τι πρόλαβε να φέρει μαζί της, όταν έφυγε σε συνθήκες ακραίας πίεσης. Το βιβλίο ξεκινά με αυτή τη σκηνή στην αυλή του σχολείου. Τα άλλα παιδιά γελάνε με τα πέδιλα. Η ίδια δεν το βάζει κάτω. Είναι «σκληρό καρύδι». Καθώς μας λέει τις σκέψεις της, την «ακούμε» να απευθύνεται σε κάποιον. Σε ποιον; Στους αναγνώστες ή μήπως σε κάποιον ή κάποιους άλλους; Το νήμα ξετυλίγεται σιγά σιγά. Το τέλος, όταν αποκαλύπτεται σε ποιον απευθύνεται η ηρωίδα, φωτίζει αλλιώς την ιστορία. Πάνω απ’ όλα το βιβλίο αυτό είναι μια αφορμή για να προσεγγίσουν τα παιδιά αυτή τη μεγάλη ανθρωπιστική κρίση που ζούμε, και για την οποία ακούνε διαρκώς από τα ΜΜΕ, μέσα από την ψύχραιμη ματιά ενός παιδιού-πρόσφυγα.

Το βιβλίο είναι προϊόν συνεργασίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και των Εκδόσεων Καλειδοσκόπιο. Είναι κυρίως ένα εκπαιδευτικό εργαλείο, ένα μέρος του εκπαιδευτικού υλικού της Ύπατης Αρμοστείας, η οποία τα τελευταία χρόνια πραγματοποιεί εξαιρετικά προγράμματα στα σχολεία. Αξίζει να ψάξει κανείς το υλικό στον ιστότοπό της. Το υλικό αυτό ήταν, κατά κύριο λόγο, για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Χρειαζόταν υλικό για το Δημοτικό. Έτσι μας προέκυψε η συνεργασία. Το βιβλιαράκι συνοδεύεται από ιδέες για δραστηριότητες στην τάξη. Η Ύπατη Αρμοστεία έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην εξοικείωση εκπαιδευτικών και μαθητών με το σύνθετο θέμα της προσφυγιάς, της μετανάστευσης και του εκτοπισμού. Είναι χαρά μου, και νομίζω και των Εκδόσεων Καλειδοσκόπιο, που βοηθήσαμε λίγο στο έργο τους. Βεβαίως, είναι τέτοιο το μέγεθος του προβλήματος, όπως ξέρουμε, που ό,τι και να κάνεις είναι λίγο. Νιώθεις ανίσχυρος. Αλλά όταν ένα παιδί, μια Αϊσέ, στέκεται κοντά σου, βρίσκεις τη λύση «στο ποδάρι».

Πάνω απ’ όλα το βιβλίο αυτό είναι μια αφορμή για να προσεγγίσουν τα παιδιά αυτή τη μεγάλη ανθρωπιστική κρίση που ζούμε, και για την οποία ακούνε διαρκώς από τα ΜΜΕ, μέσα από την ψύχραιμη ματιά ενός παιδιού-πρόσφυγα.

Η Αϊσέ βρίσκεται τώρα στη Σουηδία! Και πηγαίνει στο Γυμνάσιο. Μου το είπε η «κυρία Περσεφόνη». Ελπίζω να είναι καλά και να προχωρήσει στις σπουδές της. Η Ύπατη Αρμοστεία μιλάει για μια χαμένη γενιά παιδιών στη Συρία, π.χ. Τα παιδιά του πολέμου. Που δεν έχουν την ευκαιρία να πάνε στο σχολείο. Πόσο σημαντικό είναι να τους δίνεται η ευκαιρία να πάνε σχολείο! Τουλάχιστο αυτό. Οι αριθμοί σοκάρουν. Αλλά πίσω από τους αριθμούς (προσφύγων) υπάρχουν άνθρωποι, όπως λέει ένα επίσης εκπαιδευτικό υλικό της Ύπατης Αρμοστείας, το «Δεν είναι μόνο αριθμοί». Όταν είδα το Αλάτι της γης, την ταινία του Βιμ Βέντερς για τη ζωή του φωτογράφου Σαλγάδος, που γύρισε τον κόσμο και κατέγραψε, ανάμεσα στ’ άλλα, και τον πόνο της προσφυγιάς, είπα ότι η Αϊσέ, το «σκληρό καρύδι», είναι ένας κρίκος στη μεγάλη αλυσίδα των εκπατρισμένων που, αν την ξεδιπλώναμε, ποιος ξέρει σε πόσα χιλιόμετρα θα απλωνόταν…

Σκληρό καρύδι
Ελένη Σβορώνου
εικονογράφηση: Ευαγγελία Γουτιάνου
Καλειδοσκόπιο
48 σελ.
Τιμή € 6,90

Με ρωτάνε, συχνά, αν υπάρχει ρατσισμός στο σχολείο. Τα παιδιά συνήθως ξεπερνάνε πολύ γρήγορα τη διαφορετικότητα και απλώς μπαίνουν στοΠΑΙΧΝΙΔΙ! Αλλά ναι, ακούς και ρατσιστικά σχόλια, ορισμένες φορές, στα όρια της λεκτικής βίας. Ίσως ο χαρακτηρισμός «ρατσιστικός» είναι βαρύς. Είναι η τάση της ομάδας να απομονώσει τον διαφορετικό. Όποιος κι αν είναι. Πάντα γινόταν. Ορισμένες φορές, το ξένο παιδί δεν θέλει να ενσωματωθεί. Είναι τόσο μεγάλο το ζήτημα… Τι είδους σχολείο έχουμε. Τι είδους εκπαίδευση προσφέρουμε σε μια κοινωνία που αλλάζει ραγδαία. Ας μην πάμε εκεί όμως. Ας μείνουμε στις χαρούμενες ζωγραφιές της Ευαγγελίας Γουτιάνου και στο χιούμορ της ηρωίδας. Θα ήθελα να σταθώ στα χρώματα της Ευαγγελίας. Είναι αριστοτεχνικός ο τρόπος που τα χρησιμοποιεί. Οι ήρωες, παιδιά όλα, μοιάζουν να «φοράνε» τα χρώματα στο σώμα τους. Δοκιμάζουν από την παλέτα των χρωμάτων του κόσμου. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον δεν έχει σημασία η απόχρωση του δέρματός σου, ούτε τι ρούχα φοράς.

Με ρωτάνε, τέλος, αν υπάρχει χώρος για ακόμη ένα βιβλίο με θέμα την προσφυγιά – δεν έχει αρκετά «ξενάκια» η παιδική λογοτεχνία μας; Μα ναι, και άλλα τόσα, και πολύ περισσότερα βρίσκονται γύρω μας! Έχουν τόσες ιστορίες να μας πουν, αλλά εμείς είμαστε πολύ απασχολημένοι με τα δικά μας. Στόχος δεν είναι να προκαλέσουμε λύπη ή οίκτο. Το αντίθετο – ελπίζω να γελάσει ο αναγνώστης, σε ορισμένα σημεία τουλάχιστον. Μάλλον εμείς αντλούμε δύναμη ακούγοντας την ηρωίδα, παρά το αντίστροφο! Στόχος είναι να υποψιαστούμε, έστω, το εύρος και το βάθος της περιπέτειας που ζούνε αυτά τα παιδιά. Ρίξτε μια ματιά στις αφηγήσεις των ενήλικων προσφύγων που ανεβάζει στον ιστότοπό της η Ύπατη Αρμοστεία. Σε λίγες γραμμές συμπυκνώνεται η ιστορία της ανθρώπινης κατάστασης σε καθεστώς βίας. Όλο αυτό που ζούμε σήμερα, με τις καραβιές των ανθρώπων που χαροπαλεύουν στο πέλαγος γνωρίζοντας ότι ρισκάρουν τη ζωή τους, επειδή απλώς δεν έχουν ζωή στον τόπο τους, είναι αδύνατο να μην έχει φωνή. Να μην το ακούσουμε, να μη μας αγγίξει. Μια μικρή συμβολή σε αυτή την προσπάθεια είναι το Σκληρό καρύδι.

Κατηγορία: ΣΕ Α' ΠΡΟΣΩΠΟ

Δημοσιεύτηκε Δευτέρα, 26 Οκτωβρίου 2015 14:28

κείμενο: Ελένη Σβορώνου