Η δήμαρχος Ζωγράφου Τίνα Καφατσάκη με τον Χρ. Μοσχανδρέου
Εκθεση της συλλογής του Χρ. Μοσχανδρέου στη Βίλα Ζωγράφου
Ο Άρης με τους ΕΛΑΣίτες, στον μεγάλων διαστάσεων πίνακα του Χρήστου Καγκαρά, κυριαρχεί στον εκθεσιακό χώρο. Απέναντι η αφίσα του ΕΑΜ το γράφει καθαρά: "1940-1944 - Τέσσερα χρόνια λαϊκού αγώνα ενάντια στο φασιστικό θεριό" καθώς αποτυπώνει τον αντάρτη με τα φυσεκλίκια και τη σημαία με τυπωμένη τη Λαοκρατία σε χρυσά γράμματα να πατάει τον δράκο με τις σβάστικες. "Γυναίκες, Κορίτσια! Τα παλληκάρια μας πολεμούν μέσα στην παγωνιά για τη λευτεριά μας. Πάρτε και σεις μέρος στον ιερό αγώνα. Πλέξτε όλες το μάλινο του ΕΛΑΣ" προτρέπει η αφίσα της ΕΠΟΝ. Σε άπταιστα γερμανικά η αφίσα του ΕΛΑΣ, με το ρολόι του ΕΑΜ να προειδοποιεί τους Γερμανούς στρατιώτες ότι ο Χίτλερ οδηγεί τη χώρα τους στην καταστροφή. Ανάμεσά τους η σπανιότατη αφίσα του Κώστα Γραμματόπουλου με τον νεαρό αγωνιστή που στο δεξί χέρι κρατάει το όπλο και με το αριστερό ψηλά, σαν να δείχνει την ελπίδα, προτρέπει "Πατριώτες στα άρματα". Δίχρωμη η αφίσα του ΕΑΜ, με τα γράμματα χρωματισμένα στο κόκκινο χρώμα του αγώνα. Μοναδική η αφίσα, δεν υπάρχει άλλο αντίτυπό της. Ο φόβος του στριμωγμένου πλήθους εμφανής. "Καταφύγιο", μοναδική ξυλογραφία του Σπύρου Βασιλείου.
Στους πλαϊνούς τοίχους οι σέπιες του Κοντόπουλου αποτυπώνουν σκληρά στιγμιότυπα της Κατοχής. Δίπλα τους οι μαυραγορίτες την ώρα της δοσοληψίας. Σκιές και θαμπό λευκό πάνω και πλάι στους πάγκους τους. Ασπρόμαυρο το αποτρόπαιο. Και απέναντι η πολύχρωμη, χαρούμενη εικόνα με την οποία αποτύπωσε ο χαράκτης Τάσσος την Απελευθέρωση της Αθήνας στην έγχρωμη ξυλογραφία του 1982. Σε κοντράστο η Απελευθέρωση όπως την αποτύπωσε η Βάσω Κατράκη στο ασπρόμαυρο χαρακτικό της. Η ομορφιά, ο αγώνας και η οδύνη εναλλάσσονται στους τοίχους του ισογείου της Βίλας Ζωγράφου. Και η χαρακτική στις καλύτερες στιγμές της να χαράσσει στη μνήμη την Ιστορία και να σηματοδοτεί τον ρόλο της τέχνης όταν η περίσταση το απαιτεί. Αρχιτεκτονικό τοπόσημο του Δήμου Ζωγράφου, η ομώνυμη βίλα, από αύριο μέχρι τις 10 Νοεμβρίου, φιλοξενεί στο ισόγειό της τα "Χαράγματα μνήμης 1941-1944" από τη συλλογή του Ζωγραφιώτη Χρήστου Π. Μοσχανδρέου.
Η πείνα, οι διώξεις, τα βασανιστήρια, τα αγωνιστικά καλέσματα, οι εκτελέσεις, οι δωσίλογοι, τα καταφύγια, αλλά και η χαρά της Απελευθέρωσης, ψηφίδες και στιγμιότυπα μιας εμβληματικής περιόδου, αποτυπωμένα με συμβολικό ή ρεαλιστικό τρόπο, σε σπάνια εικαστικά και εκδοτικά τεκμήρια, αφίσες, λευκώματα, μπροσούρες, σχέδια και χαρακτικά πολύ σημαντικών εικαστικών, συνθέτουν τον καμβά της έκθεσης που εγκαινιάζει αύριο, στις 5.30 μ.μ., ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης.
"Η τέχνη, ακόμα κι όταν πραγματεύεται τα πιο σκληρά θέματα, ανακουφίζει και εκτονώνει συναισθήματα. Η αρμονία και η ομορφιά της λειτουργεί παρηγορητικά. Συγχρόνως, θυμίζει και προειδοποιεί. Τα φασιστικά μορφώματα και το ρεύμα που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια, σε όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα, μπορεί να απομονωθούν αν τα έργα, όπως αυτής της έκθεσης ‘Χαράγματα μνήμης’, χαραχθούν μέσα μας και λειτουργήσουν σαν ασπίδα μνήμης, αποτρέποντας την επανάληψη παρόμοιων ολοκληρωτικών φαινομένων που οδηγούν αναπόδραστα σε μονοπάτια βίας κατά των αδύναμων κοινωνικών ομάδων, στοχοποιώντας τον ‘Άλλο’, τον ‘διαφορετικό’" υπογραμμίζει ο Νίκος Βούτσης στον κατάλογο της έκθεσης. Μιας έκθεσης που συνδέει δύο φορείς, τη Βουλή των Ελλήνων και τον Δήμο Ζωγράφου, με την σπάνια συλλογή του Ζωγραφιώτη συλλέκτη Χρήστου Μοσχανδρέου.
Η Τίνα Καφατσάκη δήμαρχος Ζωγράφου, πήρε την πρωτοβουλία και η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων ανέλαβε την οργάνωση της έκθεσης, την τεκμηρίωση των έργων και τη δημιουργία του καταλόγου, ενώ τον καλλιτεχνικό σχεδιασμό υπογράφει ο Γιάννης Μετζικώφ.
"Τα έργα αυτά αποτυπώνουν τα δεινά που υπέστη ο λαός μας την περίοδο της Κατοχής αλλά και τον αγώνα ενάντια στον φασισμό για την απελευθέρωση της πατρίδας. Είναι καθήκον μας να διατηρήσουμε αυτή τη μνήμη των αγώνων του λαού μας ζωντανή, ιδιαίτερα τώρα που οι φασιστικές και οι ναζιστικές δυνάμεις σηκώνουν ξανά το κεφάλι στην Ευρώπη", λέει η Τίνα Καφατσάκη. Γι' αυτό και ο δήμος σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας της έκθεσης θα διοργανώσει εκπαιδευτικά προγράμματα και παράλληλες εκδηλώσεις, κυρίως "για να μάθουν οι νέοι αυτό το κομμάτι της Ιστορίας μας αλλά και πώς η τέχνη αποτύπωσε την αντίσταση του λαού μας απέναντι στον φασισμό".
Χαρακτική στη απόγειο
Στον ρόλο της τέχνης επικεντρώνεται η διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής Έλλη Δρούλια. "Σ' αυτή την έκθεση βρίσκουμε τη χαρακτική στο απόγειό της, τόσο στην εφαρμογή της στις αφίσες που λειτουργούν εμψυχωτικά και καλούν τους πολίτες να αντισταθούν, δίνοντας πρότυπα αγώνα, όσο και στην αποτύπωση της σκληρής πραγματικότητας. Την πείνα που δοκιμάζει το σύνολο του πληθυσμού όσο και την ωμή καταπίεση του κατακτητή που αποτυπώνεται με τα βασανιστήρια, τις ομαδικές εκτελέσεις και την εκδικητικότητα που είναι εκτός του δικαίου του πολέμου" μας λέει, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι η διοργάνωση αποτελεί "μια επιτυχημένη, ισοβαρή και ισάξια συνεργασία της Βουλής, του δήμου και του συλλέκτη ο οποίος έχει συγκεντρώσει έργα πολύ υψηλής αντιπροσωπευτικότητας καλλιτεχνών, ορισμένα από τα οποία είναι σπάνια ή δυσεύρετα, όπως ο πίνακας με τον Άρη και τους ΕΛΑΣίτες του Καγκαρά, τα σχέδια του Κοντόπουλου που αποτυπώνουν στιγμιότυπα της Κατοχής ή οι μαυραγορίτες την ώρα της δοσοληψίας του Α. Τάσσου".
Γεμάτα συμβολισμούς είναι τα έργα που αποτυπώνονται στις αφίσες, τα χαρακτικά και τα ζωγραφικά της έκθεσης. Η Ελευθερία συνήθως ως όμορφη γυναίκα, ο αγώνας, η απελευθέρωση, ο κατακτητής ως θηρίο, παίρνουν μορφές οικείες, όμορφες ή αποκρουστικές, προκειμένου να σημάνουν την έννοια ή το γεγονός. Στην έκθεση ταυτόχρονα γίνονται εμφανείς οι παραλληλισμοί ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα. Το 1821 και το 1944 συνδέονται μέσω της τέχνης για να ενδυναμώσουν το ηθικό δηλώνοντας ότι "Αντάρτης, Κλέφτης, Παλληκάρι. Πάντα είν' ο ίδιος ο λαός" όπως γράφει η αφίσα του ΕΑΜ παριστώντας το πεδίο της μάχης με αντάρτες της Αντίστασης να πολεμούν πλάι στους φουστανελοφόρους του 1821.
Τα λευκώματα
Ιδιαίτερη θέση στον εκθεσιακό χώρο της βίλας κατέχουν τα λευκώματα. Το λεύκωμα "Για τη Χιλιάκριβη τη Λευτεριά" μαζί με το πρωτότυπο χαρακτικό της Λουκίας Μαγκιώρου, προαναγγέλλουν "Το Θυσιαστήριο της Λευτεριάς" όπως τιτλοφορείται το Λεύκωμα της Πρωτομαγιάς του 1945. "Είναι χαρακτικά που έχουν χαράξει τη συλλογική μνήμη μας και αυτή η μνήμη θέλουμε να περάσει στη νέα γενιά μέσα απ' αυτή την έκθεση που ξεπερνάει τα όρια του δήμου" υπογραμμίζει η Έλλη Δρούλια. Μας δείχνει ταυτόχρονα το τρίπτυχο, συνοδευτικό ενθύμιο για τους επισκέπτες της έκθεσης, το οποίο επί τούτου επιλέχθηκε να κοσμεί "Η Απελευθέρωση της Αθήνας" του Α. Τάσσου. "Διαλέξαμε αυτό το πολύχρωμο, χαρούμενο έργο, γιατί θέλουμε όλοι αυτοί οι αγώνες να οδηγούν σε κάτι δημιουργικό και αισιόδοξο" λέει. "Καθένας μπορεί αυτό το τρίπτυχο να το πάρει στο σπίτι του, γιατί όχι να το κορνιζάρει, έτσι που να θυμάται τη χαρά της Απελευθέρωσης".
Γιος του εύπορου Πάνου Μοσχανδρέου, ιδρυτικού μέλους του ΕΑΜ στο Μεσολόγγι, που έσωσε εκατοντάδες ψυχές στα χρόνια της Κατοχής, ο συλλέκτης Χρήστος Μοσχανδρέου επί τριάντα πέντε χρόνια έψαχνε και αγόραζε αφίσες και τεκμήρια της περιόδου. "Τα 125 έργα που εκτίθενται αφορούν το εικαστικό μέρος της συλλογής μου για την Κατοχή και την Αντίσταση" λέει συμπληρώνοντας ότι "αυτή η έκθεση αποτυπώνει επίσης τη γενναιότητα των καλλιτεχνών, που διακινδύνευαν ακόμα και τη ζωή τους για να εκτυπώσουν με πρωτόγονα μέσα τις αφίσες και τα αφισάκια, τα χαρακτικά, τις εικαστικές μπροσούρες και προκηρύξεις που έστελναν μήνυμα ελπίδας και αισιοδοξίας στους υπό κατοχή Έλληνες πολίτες". Παράλληλα όμως, για τον ίδιο αποτελεί και "οφειλόμενη τιμή στον πατέρα μου, τον αδελφό μου και τα δύο ξαδέλφια μου".
"Θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια στο Μεσολόγγι, και στου Ζωγράφου, που η οικογένεια ζούσε την πίκρα για την απώλεια του 18χρονου εξαδέλφου μου Βασίλη, ΕΠΟΝίτη που εκτέλεσαν οι ναζί στη Ναύπακτο και την απώλεια του αδελφού του, Βασίλη, που στα 22 του χρόνια έχασε τη ζωή του από δωσίλογους. Υπήρχε μεγάλη οργή στο σπίτι μας, που πάντα ήταν ανοιχτό στους διωκόμενους εκείνης της εποχής αλλά και μετά, στα πέτρινα χρόνια. Όλες αυτές τις μνήμες και τις περιπέτειες επιδίωκα να περισώσω μαζεύοντας αυτό το σπάνιο υλικό. Ήθελα να τους τιμήσω αυτούς τους ανθρώπους και μαζί τους τον αδελφό μου Ανδρέα, που έφτασε στην ανώτατη βαθμίδα της Δικαιοσύνης ως αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου και συμμετείχε στη σύνθεση για την απόδοση των αποζημιώσεων στους κατοίκους του Διστόμου που υπέστησαν τη μεγάλη σφαγή. Ο Αντέας έφυγε από τη ζωή το 2006, λίγο μετά τη δικαίωση του Διστόμου", λέει ο Ανδρέας Μοσχανδρέου.
Συλλογή από δημοπρασίες
Τριάντα πέντε χρόνια έψαχνε, αγόραζε από δημοπρασίες και συνέλεγε τα 125 έργα που φιλοξενεί η έκθεση αλλά και το υπόλοιπο σπάνιο υλικό της ευρύτερης συλλογής του για την Κατοχή. "Αυτοί που έζησαν τα σκληρά εκείνα χρόνια και βίωσαν τραγικές και αλησμόνητες φρικιαστικές στιγμές αλλά και εμείς που γεννηθήκαμε ακριβώς μετά την περίοδο αυτή και εισπράξαμε τον απόηχό της, έχουμε μάθει να σεβόμαστε την ανθρώπινη ζωή, να αγωνιζόμαστε για την ελευθερία και να πιστεύουμε ότι η χώρα και κανένας τόπος και λαός δεν πρέπει να ξαναζήσει αυτή τη βαρβαρότητα του ναζισμού. Η μνήμη είναι αυτή η έκθεση".
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου