Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Τόμας Μπέρνχαρντ είναι ένας συγγραφέας που άφησε ανεξίτηλο το ίχνος του στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Λίγοι λογοτέχνες γνώρισαν τόσο φανατικό θαυμασμό αλλά και τόσο σφοδρή αντιπάθεια και μίσος, και προπάντων στην ίδια του την πατρίδα, την Αυστρία. Αυτό, αφενός, δεν είναι καθόλου παράξενο αφού η χώρα του και οι συμπατριώτες του βρίσκονταν διαρκώς στο στόχαστρο της αιχμηρής και κοφτερής σαν νυστέρι πένας του. Αφετέρου όμως είναι γνωστό πως η κοινωνία της Αυστρίας, και ιδίως της Βιέννης, συντηρεί πάντα μια αμφίθυμη σχέση λατρείας και μίσους με τα διάσημα παιδιά της (όπως τους Γιόζεφ Ροτ, Έντεν φον Χόρβατ, Ρόμπερτ Μούζιλ και φυσικά την Ελφρίντε Γέλινεκ), πράγμα που δημιουργεί έναν circulus vitiosus. Έχοντας ζήσει 25 χρόνια στη Βιέννη, όπου σπούδασα και εργάστηκα, μπορώ να πω ότι αυτή η νοοτροπία έχει μολύνει κι εμένα. Θαυμάζω τη Βιέννη, την πόλη της μουσικής, του θεάτρου, της ψυχανάλυσης και της κατάθλιψης (στη δεκαετία του ‘80 ερχόταν πρώτη στην Ευρώπη στις αυτοκτονίες μαζί με τη Στοκχόλμη και τη Βουδαπέστη), αλλά δεν χάνω ευκαιρία να την κατηγορώ. Τη νοσταλγώ, την επισκέπτομαι και αμέσως το μετανιώνω. Αυτό ακριβώς μου συμβαίνει και με τον Τόμας Μπέρνχαρντ. Συμφωνώ απόλυτα με το κατηγορητήριό του, παράλληλα όμως μού είναι ιδιαίτερα αντιπαθής. Απολαμβάνω τις καλές παραστάσεις των έργων του και, σαν καλός Βιεννέζος, εκνευρίζομαι με την καυστικότητά τους. Πέρα απ’ όλα αυτά, δεν μπορώ να μην παραδεχτώ τη μεγάλη λογοτεχνική του αξία και να μην αναγνωρίσω πως η μετάφραση ενός κειμένου του αποτελεί πρόκληση και μεγάλο ρίσκο για κάθε μεταφραστή, όπως φυσικά και των κειμένων της Ελφρίντε Γέλινεκ.
Όταν άρχισα να μεταφράζω τον Αδαή και τον Παράφρονα, ένιωσα πως παλεύω με έναν γρίφο, όχι τόσο για τις ιατροδικαστικές περιγραφές, που μου ήταν οικείες από το προηγούμενο επάγγελμά μου, όσο για το ότι έπρεπε να μαντεύω τα νοήματα και να αναλύω γραμματικά και συντακτικά την κάθε πρόταση για να βρω το τέλος και την αρχή της, μιας και έλειπε τελείως η στίξη. Κάποια στιγμή όμως κατάλαβα πως έπρεπε να αφεθώ στη μουσικότητα του λόγου (του γερμανικού) και να προσπαθήσω να τον αποδώσω με την ίδια μουσικότητα στα ελληνικά. Άρχισα να μεταφράζω μεγαλόφωνα – και τότε άρχισαν ξαφνικά να αποκαλύπτονται τα νοήματα και να παίρνουν σχήμα οι προτάσεις, γιατί τα κείμενά του εντέλει πρέπει να τα αντιληφθεί κανείς σαν μουσικά έργα. Το όλο πράγμα ήταν μια περιπέτεια, κουραστική όσο και συναρπαστική∙ χωρίς να αλλάξουν τα ανάμικτα συναισθήματά μου απέναντι στον Τόμας Μπέρνχαρντ, ομολογώ ότι πραγματικά το διασκέδασα και, βλέποντας το αποτέλεσμα, μια εξαιρετική παράσταση που γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, πιστεύω πως ο σκηνοθέτης Γιάννος Περλέγκας και εγώ έχουμε κερδίσει το στοίχημα.
Η παράσταση ο Αδαής και ο Παράφρων του Τόμας Μπέρνχαρντ θα παίζεται στο ίδρυμα "Μιχάλης Κακογιάννης" ως τις 24 Σεπτεμβρίου.
Η παράσταση ο Αδαής και ο Παράφρων του Τόμας Μπέρνχαρντ θα παίζεται στο ίδρυμα "Μιχάλης Κακογιάννης" ως τις 24 Σεπτεμβρίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου