«Akritas summer camp» Πετρου Παπαδόπουλου

Την Τετάρτη 3 Αυγούστου 2016, κατόπιν πρόσκλησης του διευθυντή του θερινού τμήματος του «Akritas summer camp» Πετρου Παπαδόπουλου, η διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. Δώρα Γιαννίτση πραγματοποίησε για μαθητές από 1^η έως 6^η τάξη του  Δημοτικού Σχολείου δύο διαλέξεις με θέμα τις κοινές σελίδες ιστορίας των δύο ομόδοξων, πνευματικά και πολιτισμικά  συγγενικών λαών, Ελλήνων και Ρώσων.  Οι διαλέξεις πραγματοποιήθησαν στο Παπαδοπούλειο Ίδρυμα Φιλοξενίας, ένα πρότυπο-πρωτοποριακό κέντρο με εξαιρετικές υποδομές και εγκαστάσεις που λειοτύργησε πρόσφατα στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμάτας, όπου οι μαθητές απασχολήθησαν όλη την ημέρα δημιουργικά.

Η εκδήλωση προβλήθηκε ιδιαίτερα από τα τοπικά Μ.Μ.Ε., τόσο από τον περιοδικό τύπο όσο και από τα τηλεοπτικά κανάλια.

Κατά την παρουσίασή μας των κοινών σελίδων στην ιστορική πορεία των δύο λαών, Ελλήνων και Ρώσων, έγινε αναφορά στις πολιτισμικές ζυμώσεις ξεκινώντας από την παρουσία του Ελληνισμού στη Νότια Ρωσία, στην Ταυρική Γη, απο την αρχαιότητα ακόμη, από την εποχή του Μεγάλου Εποικισμού, μέχρι τις μέρες μας, αξιοποιήθησαν και παρουσιάστηκαν στους μαθητές αποσπάσματα απο απομνημονεύματα Ρώσων περιηγητών, που επισκέφθσαν τον Ελληνικό κόσμο κατά τους νεότερους χρόνους και αποτύπωσαν-απαθανάτισαν τις εντυπώσεις τους,με γλαφυρές περιγραφίες του βιου των Ελλήνων, αλλά και των διαπροσωπικών επαφών Ελλήνων και Ρώσων? Ανεξαρτήτων πολιτικών  καθε φορά συγκυριών και σκοπιμοτήτων.

Κατωτέρω παρατίθεται σύντομο παράρτημα με τις βασικότερες αναφορές στο χρόνο των ζυμώσεων των δύο λαών.

Ελλάδα και Ρωσία, Έλληνες και Ρώσοι, δύο λαοί, δύο ιστορίες, δύο πορείες στο χώρο και το χρόνο που συχνά διαπλέκονται, ενίοτε δε ταυτίζονται.

Η αφετηρία της παρουσίας του Ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο και τα Βόρεια πράλια της Μαυρης Θάλασσας ξεκινά από το μύθο και καταλήγει στην ιστορική πραγματικότητα. O 9ος άθλος του Ηρακλή τον οδηγεί στην περιφέρεια του Θερμόδοντα ποταμού, για να πάρει με τη βοήθεια του Θησέα και του Τελαμώνα τη ζώνη της Ιππολύτης, της βασίλισσας των Αμαζόνων. Ένας άλλος μύθος τον φέρνει στον Καύκασο για να απελευθερώσει τον Προμηθέα. Ο μύθος συνεχίζεται με το Φρίξο και την Έλλη, οι οποίοι ταξίδεψαν πάνω στο Χρυσόμαλλο Δέρας για να αποφύγουν τη θυσία τους από τους θεούς του Ολύμπου. Ακολούθησε η πτώση της Έλλης στην είσοδο του Θάλασσας - από τότε ονομάστηκε Ελλήσποντος- και η φύλαξη του πολύτιμου Δέρατος από το βασιλιά Αιήτη. Η αργοναυτική εκστρατεία, με επικεφαλής τον Ιάσονα και πλήρωμα εκπροσώπους απ' όλες τις ελληνικές πόλεις κατέστησε την αφιλόξενη θάλασσα, Εύξεινο Πόντο.

Ο αποικισμός των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο αρχίζει μετά τον Τρωικό πόλεμο το 1100 π.Χ. Η Σινώπη (785 π. Χ), πατρίδα του κυνικού φιλοσόφου Διογένη, του κωμικού ποιητή Δίφιλου και του ιστορικού Βάτωνα, ήταν η πρώτη αποικία της Μιλήτου στον Εύξεινο Πόντο το 786 π.Χ. και σαν έδρα εμπορίου, έγινε πολύ σύντομα ένα αξιόλογο λιμάνι με πολυάριθμο στόλο και ισχύ. Ακολούθησαν η Τραπεζούντα (756 π.Χ), η Κερασούντα (700 π.Χ), η Αμισός (Σαμψούντα- 600 π.Χ), πατρίδα των μαθηματικών Δημητρίου Ραθηνού και Διονυσόδωρου και του γραμματικού Τυραννίωνα, η Οδησσός, ο Βαθύς Λιμένας (Βατούμ), η Διοσκούρια (Σοχούμι), η Πιτιούντα, η Αρχαιόπολις (Νοκολακέβι), τα Κοτύωρα (Ορντού), η Τρίπολη, η Αμάσεια, πατρίδα του γεωγράφου Στράβωνος, η Ιωνόπολη (Ινέμπολη), η Χερσόνησος στην Κριμαία και άλλες.

Ξεκινώντας από το μεσαίωνα ο ελληνικός κόσμος συνδέεται με μακραίωνες σχέσεις φιλίας και συνεργασίας με τη Ρωσία. Από την εποχή των εμπορικών ταξιδιών των σκανδιναβικών λαών προς το Βυζάντιο μέσω των ρωσικών πόλεων, γνωστών ως «πορείες από τους Βαράγγους στους Έλληνες» ήρθαν σε επαφή οι δύο λαοί και έγιναν οι πρώτες πολιτισμικές ανταλλαγές. Στη συνέχεια, τον 9ο αιώνα ο Πρίγκιπας Βλαδίμηρος και η Πριγκίπισσα Όλγα ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό από το Βυζάντιο και αυτό συνέδεσε τους δύο λαούς με κοινές πολιτισμικές και αισθητικές αξίες για ολόκληρη την μετέπειτα ιστορία τους μέχρι τις ημέρες μας.

Στα δύσκολα χρόνια του οθωμανικού ζυγού, Έλληνες λόγιοι, καλλιτέχνες και κληρικοί από το Βυζάντιο ταξίδευαν στη Ρωσία, εύρισκαν καταφύγιο στην ομόδοξη Ρωσία και ταυτόχρονα μετάφραζαν, δίδασκαν, ιστορούσαν εικόνες, έλυναν δογματικές και κανονικές διαφορές και λειτούργησαν ως ένας ζωντανός δεσμό της ορθόδοξης Ρωσίας με τις θρησκευτικές, τις μοναχικές και τις καλλιτεχνικές παραδόσεις της Ορθόδοξης Ανατολής, που εκπροσωπούσε ο ελληνισμός.

Πολλοί ήταν οι Έλληνες που μετανάστευσαν εδώ και η φιλόξενη ρωσική γη έγινε δεύτερη πατρίδα τους. Τα ίχνη τους στην πορεία του ρωσικού πολιτισμού είναι μέχρι σήμερα ανεξίτηλα. Γνωστές είναι οι μορφές του Φωτίου του Μονεμβασιώτη τα άμφια του οποίου κοσμούν τη συλλογή του Μουσείου των Όπλων του Κρεμλίνου, του περίφημου αγιογράφου Θεοφάνους του Γραικού, του Αρχιεπισκόπου Αρσενίου Ελασσόνος που ήταν προϊστάμενος του Ναού των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στα χρόνια του Ιβάν του Τρομερού, του διαφωτιστή των Ρώσων Μαξίμου του Γραικού, των ιδρυτών της Σλαβογραικολατινικής Ακαδημίας, πρώτου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος της Ρωσίας (1687) αδελφών Λειχούδη, των διδασκάλων του Γένους Νικηφόρου Θεοτόκη και Ευγένιου Βούλγαρη, των Εθνικών Ευεργετών Ιωάννη Βαρβάκη και Ματθαίου Ριζάρη, του Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και μορφών του 20ου αιώνα, όπως ο περίφημος συλλέκτης Γιώργος Κωστάκης, ο αρχιμουσικός Οδυσσέας Δημητριάδης, o διεθνούς φήμης αρχαιολόγος Βίκτωρ Σαριανίδης κ.α. Πρόκειται για μια σειρά προσωπικοτήτων που καλύπτουν, χωρίς κενά, μια περίοδο από το 10ο αιώνα μέχρι και τις ημέρες μας.

Η νεότερη πολιτική και στρατιωτική ιστορία της Ρωσίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία και πορεια του ελληνικού κόσου. Ρώσο-Τουρκικοί πόλεμοι του 18ου αιώνα (1768-1774, 1788-1791), δραστήρια συμμετοχή του ελληνικού πληθυσμού σε αυτούς στο πλευρό των ρωσικών στρατευμάτων και στόλου, Ναυμαχία Τσεσμέ το 1770, όταν ο ρωσικός στόλος εξολόθρεψε τον τουρκικό πλησίον της Χίου, Κυβερνείο του Αρχιπελάγους της Μεγάλης Αικατερίνης κατά την περίοδο 1771-1775, όταν 31 νήσοι του Αιγαίου Πελάγους ήτοι Αρχιπελάγους είχαν ενταχθεί υπό την αρμοστεία-προστασία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, μεταναστευτικό κύμα Ελλήνων προς τη Ρωσία (ιδίως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Αυτοκρατορία το 1783, όταν η ρωσική ηγεσία, επιθυμώντας την εγκατάσταση στα νότια σύνορά της ορθόδοξου-ομοδοξου πληθυσμού, παραχωρεί στους Έλληνες εκτάσεις για εγκατάσταση, απαλλαγή απόστρατιωτική θητεία και φόρους),  δράση του θρυλικού λάμπρου Κατσώνη, ίδρυση ελληνικών κοινοτήτων στη Νότια κυρίως Ρωσία, ίδρυση το 1800 της Ιονίου Πολιτείας (Ναύαρχος Ουσακώφ) του πρώτου στην ιστορία ανεξάρτητου ελληνικού κρατιδίου, ρωσική εσκτρατεία στη Μεσόγειο υπό την αρχηγία του άγνωστου στην ελληνική βιβλιογραφία Ναυάρχου Σενιάβιν, ναυμαχίες του Άθωνα και των Δαρδανελλίων το Μάιο και Ιούνιο του 1807 αντίστοιχα, όταν για πολλοστή φορά ο ρωσικός στόλος εξουδετέρωνε τον οθωμανικό στόλο,  δραστήρια συμμετοχή της ρωσικής διπλωματίας στην υπόθεση λύσης του Ελληνικού Ζητήματος, θρυλική Ναυμαχία του Ναυαρίνου τον Οκτώβριο του 1827, όταν ο ηνωμένος άγγλο-γάλλο-ρωσικός στόλος καταστρέφει τον τούρκο-αιγυπτιακό στόλο, Ρωσο-Τουρκικός Πόλεμος 1828-1829 (νίκη της Ρωσίας, Συνθήκη της Ανδριανούπολης στις 14.9.1829, με την οποία η Ρωσία υποχρεώνει την Πύλη να παράσχει στην Ελλάδα αυτονομία και λίγους μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1830 υπογράφεται στο Λονδίνο η Ίδρυση του Ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας) αυτά όλα αποτελούν ορισμένα μόνο παραδείγματα διασταύρωσης της ιστορικής πορείας των δύο ομόδοξων λαών.