Δύο χρόνια μετά το εξαιρετικά επιτυχημένο μυθιστόρημά του Νίκη, ο Χρήστος Χωμενίδης επιστρέφει με ένα νέο βιβλίο, όπου συνθέτει μία Nέκυια, μια προσωπική κατάβαση στον κόσμο των χαμένων παθών και απολαύσεων. Το Νεαρό άσπρο ελάφι, ένα μυθιστόρημα για τις παιδικές μας συγκινήσεις, τους εφηβικούς μας έρωτες και τις ενήλικες πανωλεθρίες μας, αποτελεί ουσιαστικά έναν ύμνο στην αθανασία της αγάπης. Με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία του, συναντηθήκαμε με τον συγγραφέα, οποίος μας υποδέχθηκε στο σπίτι του και μας μίλησε για τη ζωή και τα βιώματά του. Ο Χρήστος Χωμενίδης εκτιμά τη γενναιοδωρία, φροντίζει να αφιερώνει χρόνο στους συνανθρώπους του και δείχνει να μην έχει ψευδαισθήσεις.
Η σχέση σας με τον χρόνο;
Καλή, από τότε που ξεπέρασα την ηλικία στην οποία πέθανε ο μπαμπάς μου. Εγώ ήμουν τότε δεκατριών χρονών. Είχα τον τρόμο που έχουν όλα τα παιδιά που χάνουν νωρίς τους γονείς τους, ότι θα πεθάνουν στην ηλικία που πέθανε ο γονιός. Είχα τόση αγωνία που είχα φτάσει στο σημείο να μετρήσω πόσες μέρες έζησε ο πατέρας μου και είπα ότι, όταν φθάσω τόσο χρονών, θα πεθάνω. Και ο πιο λογικός άνθρωπος έχει στοιχεία παγανισμού. Είναι η προληπτικότητα στο ζενίθ της. Όταν ξεπέρασα αυτό τον αριθμό ημερών πέρσι τον Γενάρη και είδα ότι ούτε αρρώστησα ούτε πέθανα, κατά κάποιο τρόπο απελευθερώθηκα από αυτό. Και τώρα είμαι βέβαιος ότι θα πεθάνω 90 χρονών. Αισθάνομαι πολύ άνετος πια και, υπ’ αυτή την έννοια, έχω πολύ καλή σχέση με τον χρόνο και θεωρώ ότι τον χρόνο, όπως πάρα πολλά άλλα πράγματα, τον κερδίζεις όταν τον χαρίζεις. Θεωρώ τσιγκουνιά το «δεν έχω χρόνο». Πρέπει να έχεις χρόνο για όλους. Και όσο δίνεις χρόνο, σου έρχεται χρόνος.
Καλή, από τότε που ξεπέρασα την ηλικία στην οποία πέθανε ο μπαμπάς μου. Εγώ ήμουν τότε δεκατριών χρονών. Είχα τον τρόμο που έχουν όλα τα παιδιά που χάνουν νωρίς τους γονείς τους, ότι θα πεθάνουν στην ηλικία που πέθανε ο γονιός. Είχα τόση αγωνία που είχα φτάσει στο σημείο να μετρήσω πόσες μέρες έζησε ο πατέρας μου και είπα ότι, όταν φθάσω τόσο χρονών, θα πεθάνω. Και ο πιο λογικός άνθρωπος έχει στοιχεία παγανισμού. Είναι η προληπτικότητα στο ζενίθ της. Όταν ξεπέρασα αυτό τον αριθμό ημερών πέρσι τον Γενάρη και είδα ότι ούτε αρρώστησα ούτε πέθανα, κατά κάποιο τρόπο απελευθερώθηκα από αυτό. Και τώρα είμαι βέβαιος ότι θα πεθάνω 90 χρονών. Αισθάνομαι πολύ άνετος πια και, υπ’ αυτή την έννοια, έχω πολύ καλή σχέση με τον χρόνο και θεωρώ ότι τον χρόνο, όπως πάρα πολλά άλλα πράγματα, τον κερδίζεις όταν τον χαρίζεις. Θεωρώ τσιγκουνιά το «δεν έχω χρόνο». Πρέπει να έχεις χρόνο για όλους. Και όσο δίνεις χρόνο, σου έρχεται χρόνος.
Έρωτας;
Έχει παίξει τεράστιο ρόλο στη ζωή μου, αλλά νομίζω ότι σε όλους τους ανθρώπους ισχύει το ίδιο. Συγνώμη που γενικεύω, αλλά όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ερωτικά όντα; Τους αρέσει να τρώνε, να καλύπτουν τις ανάγκες τους και να ερωτεύονται. Βέβαια, αλλάζει ο τρόπος που ερωτεύεσαι όσο περνούν τα χρόνια και, άμα η περιπετειώδης ερωτική σου διάθεση ικανοποιηθεί στην πρώτη σου νεότητα, βαθμηδόν κατασταλάζεις.
Έχει παίξει τεράστιο ρόλο στη ζωή μου, αλλά νομίζω ότι σε όλους τους ανθρώπους ισχύει το ίδιο. Συγνώμη που γενικεύω, αλλά όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ερωτικά όντα; Τους αρέσει να τρώνε, να καλύπτουν τις ανάγκες τους και να ερωτεύονται. Βέβαια, αλλάζει ο τρόπος που ερωτεύεσαι όσο περνούν τα χρόνια και, άμα η περιπετειώδης ερωτική σου διάθεση ικανοποιηθεί στην πρώτη σου νεότητα, βαθμηδόν κατασταλάζεις.
Όταν είσαι συναινετικός, είσαι συναινετικός πάντα. Δεν είσαι συναινετικός όταν βρεθείς σε ανάγκη. Γιατί τότε γίνεσαι ύποπτος. Άλλο ζητάω συναίνεση, άλλο είμαι ένας τύπος ο οποίος είχα δυναμιτίσει στο παρελθόν κάθε απόπειρα συναίνεσης και, όταν βρίσκομαι στα δύσκολα, απλώς ζητάω σανίδα σωτηρίας.
Μοναξιά;
Δεν είμαι της μοναξιάς, μου είναι άγνωστη έννοια. Είχα νιώσει μικρός, γιατί ήμουν μοναχοπαίδι και αγαπούσα πολύ την ιδέα να έχω φίλους, να έχω συναναστροφές, να γνωρίζω ανθρώπους και ίσως ήταν από τα βασικά κίνητρα της ζωής μου να γνωρίσω ανθρώπους διαφορετικούς, ετερόκλητους. Οπότε αν το ψάξεις λίγο, πιθανότατα να έχω φοβηθεί τη μοναξιά, αλλά την έχω αντιμετωπίσει. Ένα μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο ζω είναι μία προσπάθεια να μη μείνω μόνος μου. Πάντως όταν είμαι μόνος μου, αισθάνομαι πολύ δημιουργικός και βρίσκω πολλά πράγματα να κάνω. Άλλωστε, το επάγγελμά μου είναι μοναχικό επάγγελμα κατά το ήμισυ. Μισή δουλειά είναι η παρατήρηση και η συναναστροφή με τον κόσμο και η άλλη μισή είναι να γράφεις. Και γράφεις μόνος σου.
Δεν είμαι της μοναξιάς, μου είναι άγνωστη έννοια. Είχα νιώσει μικρός, γιατί ήμουν μοναχοπαίδι και αγαπούσα πολύ την ιδέα να έχω φίλους, να έχω συναναστροφές, να γνωρίζω ανθρώπους και ίσως ήταν από τα βασικά κίνητρα της ζωής μου να γνωρίσω ανθρώπους διαφορετικούς, ετερόκλητους. Οπότε αν το ψάξεις λίγο, πιθανότατα να έχω φοβηθεί τη μοναξιά, αλλά την έχω αντιμετωπίσει. Ένα μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο ζω είναι μία προσπάθεια να μη μείνω μόνος μου. Πάντως όταν είμαι μόνος μου, αισθάνομαι πολύ δημιουργικός και βρίσκω πολλά πράγματα να κάνω. Άλλωστε, το επάγγελμά μου είναι μοναχικό επάγγελμα κατά το ήμισυ. Μισή δουλειά είναι η παρατήρηση και η συναναστροφή με τον κόσμο και η άλλη μισή είναι να γράφεις. Και γράφεις μόνος σου.
Αλκοόλ…
Πίνω κρασί σχεδόν καθημερινά. Μ’ αρέσει και θα μπορούσα να ασχοληθώ με το κρασί.
Πίνω κρασί σχεδόν καθημερινά. Μ’ αρέσει και θα μπορούσα να ασχοληθώ με το κρασί.
Ως οινοπαραγωγός;
Δεν έχω ιδέα, φαντάζομαι πως θα είναι πολύ μεγάλο μανίκι. Αυτό το οποίο δεν καταλαβαίνει πολύς κόσμος είναι ότι η δουλειά μου με καλύπτει, μου αρκεί. Δεν θέλω να ασχοληθώ με κάτι άλλο. Δεν είμαι ούτε κατά φαντασία πολιτικός, ούτε κατά φαντασία οινοπαραγωγός, ούτε ντισκ τζόκεϊ. Μου αρκεί αυτό που κάνω.
Δεν έχω ιδέα, φαντάζομαι πως θα είναι πολύ μεγάλο μανίκι. Αυτό το οποίο δεν καταλαβαίνει πολύς κόσμος είναι ότι η δουλειά μου με καλύπτει, μου αρκεί. Δεν θέλω να ασχοληθώ με κάτι άλλο. Δεν είμαι ούτε κατά φαντασία πολιτικός, ούτε κατά φαντασία οινοπαραγωγός, ούτε ντισκ τζόκεϊ. Μου αρκεί αυτό που κάνω.
Εμπιστεύεστε τους ανθρώπους;
Ναι, ακόμα και αν προδοθεί η εμπιστοσύνη μου, δεν μετανιώνω που την έδειξα. Πιστεύω ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και καλοπροαίρετοι, έτσι κι αλλιώς. Κάποιοι είμαστε, κάποιοι όχι. Σίγουρα οι νότιοι λαοί, οι μεσογειακοί, είναι πιο ανοιχτοί από τους βόρειους. Γι’ αυτό μ’ αρέσουν π.χ. οι Αμερικάνοι. Σου πιάνουν την κουβέντα πάρα πολύ εύκολα.
Ναι, ακόμα και αν προδοθεί η εμπιστοσύνη μου, δεν μετανιώνω που την έδειξα. Πιστεύω ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και καλοπροαίρετοι, έτσι κι αλλιώς. Κάποιοι είμαστε, κάποιοι όχι. Σίγουρα οι νότιοι λαοί, οι μεσογειακοί, είναι πιο ανοιχτοί από τους βόρειους. Γι’ αυτό μ’ αρέσουν π.χ. οι Αμερικάνοι. Σου πιάνουν την κουβέντα πάρα πολύ εύκολα.
Νιώθετε ανασφάλεια;
Όλοι οι άνθρωποι νιώθουν ανασφάλεια. Tι είμαι για να μην νιώθω, ο Μπάτμαν; Δε νιώθεις ποτέ ασφάλεια. Aν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα ένιωθες νωθρός. H ζωή είναι μια διαρκής μάχη, καθημερινά ξυπνάς και ζεις. Κάθε μέρα μπορεί να συμβεί το χειρότερο και το καλύτερο. Άρα, μαθαίνεις απλώς να συμφιλιώνεσαι με αυτό.
Όλοι οι άνθρωποι νιώθουν ανασφάλεια. Tι είμαι για να μην νιώθω, ο Μπάτμαν; Δε νιώθεις ποτέ ασφάλεια. Aν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα ένιωθες νωθρός. H ζωή είναι μια διαρκής μάχη, καθημερινά ξυπνάς και ζεις. Κάθε μέρα μπορεί να συμβεί το χειρότερο και το καλύτερο. Άρα, μαθαίνεις απλώς να συμφιλιώνεσαι με αυτό.
 |
| Νεαρό άσπρο ελάφι Χρήστος Α. Χωμενίδης Πατάκης 320 σελ. ISBN 978-960-16-6376-0 Τιμή € 16,60 |
Απωθημένο σας;
Θα ήθελα να χορεύω και περισσότερο, να παίζω πιάνο. Επίσης, αν ξαναγεννιόμουν, θα ήθελα οπωσδήποτε να ασχοληθώ με τα σπορ, κάτι που δεν έκανα σαν παιδί. Θεωρητικώς, θα μ’ άρεσε πάρα πολύ να είμαι ποδοσφαιριστής ή μπασκετμπολίστας. Αν και λόγω ύψους, μάλλον μπασκετμπολίστας θα επέλεγα.
Θα ήθελα να χορεύω και περισσότερο, να παίζω πιάνο. Επίσης, αν ξαναγεννιόμουν, θα ήθελα οπωσδήποτε να ασχοληθώ με τα σπορ, κάτι που δεν έκανα σαν παιδί. Θεωρητικώς, θα μ’ άρεσε πάρα πολύ να είμαι ποδοσφαιριστής ή μπασκετμπολίστας. Αν και λόγω ύψους, μάλλον μπασκετμπολίστας θα επέλεγα.
Υποστηρίζετε κάποια ομάδα;
Δεν είμαι με καμία ομάδα. Η πλάκα είναι ότι τι ομάδα είσαι αποφασίζεται όταν είσαι μικρός. Όταν ήμουν δεκατριών μηνών έγινε η «21η Απριλίου» και διήρκησε έως ότου έγινα οκτώ. Το ποδόσφαιρο κατασυκοφαντήθηκε με τη χούντα. Το Γουέμπλεϊ και η πορεία του Παναθηναϊκού χρησιμοποιήθηκαν για την προπαγάνδα του δικτατορικού καθεστώτος.Άρα, οι άνθρωποι που ήταν δημοκρατικοί και δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με το ποδόσφαιρο απομακρύνθηκαν περισσότερο. Στη δική μου οικογένεια, το περιφρονούσαμε αυτό το πράγμα. Αδίκως.
Δεν είμαι με καμία ομάδα. Η πλάκα είναι ότι τι ομάδα είσαι αποφασίζεται όταν είσαι μικρός. Όταν ήμουν δεκατριών μηνών έγινε η «21η Απριλίου» και διήρκησε έως ότου έγινα οκτώ. Το ποδόσφαιρο κατασυκοφαντήθηκε με τη χούντα. Το Γουέμπλεϊ και η πορεία του Παναθηναϊκού χρησιμοποιήθηκαν για την προπαγάνδα του δικτατορικού καθεστώτος.Άρα, οι άνθρωποι που ήταν δημοκρατικοί και δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με το ποδόσφαιρο απομακρύνθηκαν περισσότερο. Στη δική μου οικογένεια, το περιφρονούσαμε αυτό το πράγμα. Αδίκως.
Παιδικές αναμνήσεις;
Έχω πολύ καλές αναμνήσεις. Με αυτή τη Νίκη (δείχνει την κόρη του που καθόταν στον διπλανό καναπέ) προσπαθώ να το επαναλάβω αυτό. Και περνάει ωραία. Κι επειδή εγώ πέρασα ωραία, μπορώ να το κάνω με τέτοιο κέφι. Έχω απόθεμα και δίνω. Ξέρω ότι και η Νίκη αυτό θα κάνει με το παιδάκι της.
Έχω πολύ καλές αναμνήσεις. Με αυτή τη Νίκη (δείχνει την κόρη του που καθόταν στον διπλανό καναπέ) προσπαθώ να το επαναλάβω αυτό. Και περνάει ωραία. Κι επειδή εγώ πέρασα ωραία, μπορώ να το κάνω με τέτοιο κέφι. Έχω απόθεμα και δίνω. Ξέρω ότι και η Νίκη αυτό θα κάνει με το παιδάκι της.
Στρατός;
Πέρασα πολύ ωραία. Στο Ναυτικό ήμουν. Σε καράβι δεν πήγα, γιατί ήμουν μαλάκας. Όπως όλοι, κι εγώ έβαλα μέσον για να μην πάω σε καράβι, ενώ ήταν τεράστια ευκαιρία. Σκέψου να περνούσα έξι μήνες σε πολεμικό πλοίο! Τι υλικό θα ‘χα...
Πέρασα πολύ ωραία. Στο Ναυτικό ήμουν. Σε καράβι δεν πήγα, γιατί ήμουν μαλάκας. Όπως όλοι, κι εγώ έβαλα μέσον για να μην πάω σε καράβι, ενώ ήταν τεράστια ευκαιρία. Σκέψου να περνούσα έξι μήνες σε πολεμικό πλοίο! Τι υλικό θα ‘χα...
Άλλο ένα βιβλίο θα είχατε γράψει.
Έχω γράψει βιβλίο εμπνευσμένο από τη θητεία μου, το Στο ύψος των περιστάσεων. Όταν είσαι μικρός θέλεις τη βολή σου, δεν γούσταρα να κάνω ξιφίες, όπως λέγαμε τα ταξίδια στο Αιγαίο με αντιτορπιλικά. Τρομερή εμπειρία ο στρατός. Είναι ο χώρος που έρχεσαι σε επαφή με τους συμπολίτες σου από κάθε κοινωνική ή γεωγραφική προέλευση. Είναι ο χώρος που καταλαβαίνεις και την τεράστια κοινωνική αδικία. Το παιδί που δεν έχει μέσο βρίσκεται στο τελευταίο σκαλοπάτι. Μεγάλο σχολείο ο στρατός· ακόμα και αν δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος για την εθνική ακεραιότητα, θα έπρεπε να υπάρχει κάτι σαν το στρατό και να πηγαίνουν και οι κοπέλες. Σαν κοινωνική υπηρεσία. Να μάθεις να κοιμάσαι σε ένα δωμάτιο που κοιμούνται άλλοι τριάντα. Δεν είμαι καθόλου στρατόκαυλος. Είναι ωραίο όταν οι άνθρωποι είναι νέοι να βρίσκονται σε ένα δημόσιο χώρο, όπως ο στρατιωτικός θάλαμος. Εκεί ο καθένας μαθαίνει να επιβιώνει μαζί με τον άλλον, φτιάχνει σχέσεις, δημιουργεί φιλίες, έχει έναν κοινό σκοπό, μπορεί να είναι λούφα, αλλά δεν πειράζει. Είμαι υπέρ, με αυτό το σκεπτικό. Όχι για να σκοτώσουμε τους Τούρκους.
Έχω γράψει βιβλίο εμπνευσμένο από τη θητεία μου, το Στο ύψος των περιστάσεων. Όταν είσαι μικρός θέλεις τη βολή σου, δεν γούσταρα να κάνω ξιφίες, όπως λέγαμε τα ταξίδια στο Αιγαίο με αντιτορπιλικά. Τρομερή εμπειρία ο στρατός. Είναι ο χώρος που έρχεσαι σε επαφή με τους συμπολίτες σου από κάθε κοινωνική ή γεωγραφική προέλευση. Είναι ο χώρος που καταλαβαίνεις και την τεράστια κοινωνική αδικία. Το παιδί που δεν έχει μέσο βρίσκεται στο τελευταίο σκαλοπάτι. Μεγάλο σχολείο ο στρατός· ακόμα και αν δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος για την εθνική ακεραιότητα, θα έπρεπε να υπάρχει κάτι σαν το στρατό και να πηγαίνουν και οι κοπέλες. Σαν κοινωνική υπηρεσία. Να μάθεις να κοιμάσαι σε ένα δωμάτιο που κοιμούνται άλλοι τριάντα. Δεν είμαι καθόλου στρατόκαυλος. Είναι ωραίο όταν οι άνθρωποι είναι νέοι να βρίσκονται σε ένα δημόσιο χώρο, όπως ο στρατιωτικός θάλαμος. Εκεί ο καθένας μαθαίνει να επιβιώνει μαζί με τον άλλον, φτιάχνει σχέσεις, δημιουργεί φιλίες, έχει έναν κοινό σκοπό, μπορεί να είναι λούφα, αλλά δεν πειράζει. Είμαι υπέρ, με αυτό το σκεπτικό. Όχι για να σκοτώσουμε τους Τούρκους.
Θέτω τα ερωτήματα. Το ζήτημα δεν είναι να δίνεις μηνύματα, αλλά να θέτεις κρίσιμα ερωτήματα.
Συγκρούεστε;
Δεν είμαι συγκρουσιακός. Δεν μ’ αρέσει καθόλου να καυγαδίζω, ούτε με δικούς μου ανθρώπους, ούτε δημοσίως. Φυσικά όταν έχω μία άποψη, την εκφράζω όπως ακριβώς την έχω, ακόμα και αν προβλέπω ότι θα προκαλέσει σύγκρουση. Δεν ζω για τις συγκρούσεις. Εμένα μου αρέσουν οι συναινέσεις, μια συμφιλιωτική εγκάρδια διάθεση, οι υπερβάσεις, η ζύμωση των απόψεων.
Δεν είμαι συγκρουσιακός. Δεν μ’ αρέσει καθόλου να καυγαδίζω, ούτε με δικούς μου ανθρώπους, ούτε δημοσίως. Φυσικά όταν έχω μία άποψη, την εκφράζω όπως ακριβώς την έχω, ακόμα και αν προβλέπω ότι θα προκαλέσει σύγκρουση. Δεν ζω για τις συγκρούσεις. Εμένα μου αρέσουν οι συναινέσεις, μια συμφιλιωτική εγκάρδια διάθεση, οι υπερβάσεις, η ζύμωση των απόψεων.
Συναίνεση όπως αυτή που ζητά ο πρωθυπουργός για το ασφαλιστικό;
Όταν είσαι συναινετικός, είσαι συναινετικός πάντα. Δεν είσαι συναινετικός όταν βρεθείς σε ανάγκη. Γιατί τότε γίνεσαι ύποπτος. Άλλο ζητάω συναίνεση, άλλο είμαι ένας τύπος ο οποίος είχα δυναμιτίσει στο παρελθόν κάθε απόπειρα συναίνεσης και, όταν βρίσκομαι στα δύσκολα, απλώς ζητάω σανίδα σωτηρίας.
Όταν είσαι συναινετικός, είσαι συναινετικός πάντα. Δεν είσαι συναινετικός όταν βρεθείς σε ανάγκη. Γιατί τότε γίνεσαι ύποπτος. Άλλο ζητάω συναίνεση, άλλο είμαι ένας τύπος ο οποίος είχα δυναμιτίσει στο παρελθόν κάθε απόπειρα συναίνεσης και, όταν βρίσκομαι στα δύσκολα, απλώς ζητάω σανίδα σωτηρίας.
Η πολιτική παίζει ρόλο στη ζωή σας;
Πάρα πολύ. Είμαι σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό πολιτικό ζώον, αλλά το ότι παίζει ρόλο και απασχολεί εμένα, δεν σημαίνει πως οτιδήποτε σκέφτομαι ή πιστεύω πρέπει ντε και καλά να το επαναλαμβάνω κάθε μέρα και να τοποθετούμαι επί κάθε εξέλιξης. Υπάρχουν άνθρωποι που λειτουργούν σαν γραφείο τύπου του εαυτού τους, χωρίς να έχουν κάποιο δημόσιο αξίωμα ή θέση, και βλέπεις σε ενημερώνουν τι πιστεύουν για το προσφυγικό, για την κρίση στη Συρία, το ασφαλιστικό και ούτω καθ’ εξής. Όλα τα σφάζουν, όλα τα μαχαιρώνουν. Έχω απόλυτη συναίσθηση ότι υπάρχουν ζητήματα που δεν τα κατέχω, όποτε δεν χρειάζεται να τοποθετηθώ. Το σύμπαν δεν αγωνιά για την γνώμη μας επί παντός του επιστητού.
Πάρα πολύ. Είμαι σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό πολιτικό ζώον, αλλά το ότι παίζει ρόλο και απασχολεί εμένα, δεν σημαίνει πως οτιδήποτε σκέφτομαι ή πιστεύω πρέπει ντε και καλά να το επαναλαμβάνω κάθε μέρα και να τοποθετούμαι επί κάθε εξέλιξης. Υπάρχουν άνθρωποι που λειτουργούν σαν γραφείο τύπου του εαυτού τους, χωρίς να έχουν κάποιο δημόσιο αξίωμα ή θέση, και βλέπεις σε ενημερώνουν τι πιστεύουν για το προσφυγικό, για την κρίση στη Συρία, το ασφαλιστικό και ούτω καθ’ εξής. Όλα τα σφάζουν, όλα τα μαχαιρώνουν. Έχω απόλυτη συναίσθηση ότι υπάρχουν ζητήματα που δεν τα κατέχω, όποτε δεν χρειάζεται να τοποθετηθώ. Το σύμπαν δεν αγωνιά για την γνώμη μας επί παντός του επιστητού.
Τα βιβλία σας έχουν πολιτικά μηνύματα;
Θέτω τα ερωτήματα. Το ζήτημα δεν είναι να δίνεις μηνύματα, αλλά να θέτεις κρίσιμα ερωτήματα.
Θέτω τα ερωτήματα. Το ζήτημα δεν είναι να δίνεις μηνύματα, αλλά να θέτεις κρίσιμα ερωτήματα.
Θα γράφατε βιβλίο για την κρίση;
Θα έγραφα, αλλά θα περίμενα να έχει ολοκληρωθεί η εικόνα και πιστεύω δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Οι συγγραφείς είναι σαν τους ιατροδικαστές, μιλάνε τελευταίοι. Όλους μας επηρέασε η κρίση και προσωπικά έχω επηρεαστεί αρκετά. Και να μην έχεις επηρεαστεί, η στοιχειώδης ευαισθησία σε απασχολεί για το ζόρισμα των άλλων.
Θα έγραφα, αλλά θα περίμενα να έχει ολοκληρωθεί η εικόνα και πιστεύω δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Οι συγγραφείς είναι σαν τους ιατροδικαστές, μιλάνε τελευταίοι. Όλους μας επηρέασε η κρίση και προσωπικά έχω επηρεαστεί αρκετά. Και να μην έχεις επηρεαστεί, η στοιχειώδης ευαισθησία σε απασχολεί για το ζόρισμα των άλλων.
Πόσο καιρό έχετε ζήσει στην Αμερική;
Συνολικά έχω ζήσει ένα χρόνο εκεί. Μ’ αρέσει πολύ η Αμερική. Είναι μια λαϊκή ανοιχτή χώρα, όπου η κοινωνία θέλει να εντοπίσει και να αξιοποιήσει τα ταλέντα σου. Απόδειξη ότι αρκετοί πρόεδροι της γεννήθηκαν υπό συνθήκες ακραίας φτώχιας. Ας πούμε, ο Κλίντον ήταν φτωχός, μεγαλωμένος σε δυσλειτουργική οικογένεια. Κι όμως η κοινωνία εντόπισε την ευφυΐα του. Ο Ομπάμα επίσης. Ποιος είναι ο αντίστοιχος του εδώ; Ο Λίνκολν, ο πιο σημαντικός πρόεδρος, ήταν ένα παιδί που μεγάλωσε σε μια καλύβα και οι γονείς του δεν ήξεραν καθόλου γράμματα.
Συνολικά έχω ζήσει ένα χρόνο εκεί. Μ’ αρέσει πολύ η Αμερική. Είναι μια λαϊκή ανοιχτή χώρα, όπου η κοινωνία θέλει να εντοπίσει και να αξιοποιήσει τα ταλέντα σου. Απόδειξη ότι αρκετοί πρόεδροι της γεννήθηκαν υπό συνθήκες ακραίας φτώχιας. Ας πούμε, ο Κλίντον ήταν φτωχός, μεγαλωμένος σε δυσλειτουργική οικογένεια. Κι όμως η κοινωνία εντόπισε την ευφυΐα του. Ο Ομπάμα επίσης. Ποιος είναι ο αντίστοιχος του εδώ; Ο Λίνκολν, ο πιο σημαντικός πρόεδρος, ήταν ένα παιδί που μεγάλωσε σε μια καλύβα και οι γονείς του δεν ήξεραν καθόλου γράμματα.
Αντίστοιχο του Ομπάμα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής;
Στην Ελλάδα υπήρχε κοινωνική κινητικότητα στον μεσοπόλεμο και στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα και νωρίτερα. Τα παιδιά τα οποία ήταν πολύ καλοί μαθητές ή είχαν ιδιαίτερα ταλέντα τα έβρισκαν και τα έφερναν στην Αθήνα. Δεν είναι μόνο ο παππούς Καραμανλής. Και ο παππούς Παπανδρέου ήταν γιός ενός φτωχού παπά. Και ο Παπανικολάου που εφηύρε το «τεστ παπ» ήταν φτωχό παιδί. Υπήρχε ένα ταλέντο στην ελληνική κοινωνία να αναδεικνύει τα ταλέντα της.
Στην Ελλάδα υπήρχε κοινωνική κινητικότητα στον μεσοπόλεμο και στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα και νωρίτερα. Τα παιδιά τα οποία ήταν πολύ καλοί μαθητές ή είχαν ιδιαίτερα ταλέντα τα έβρισκαν και τα έφερναν στην Αθήνα. Δεν είναι μόνο ο παππούς Καραμανλής. Και ο παππούς Παπανδρέου ήταν γιός ενός φτωχού παπά. Και ο Παπανικολάου που εφηύρε το «τεστ παπ» ήταν φτωχό παιδί. Υπήρχε ένα ταλέντο στην ελληνική κοινωνία να αναδεικνύει τα ταλέντα της.
Και αυτό το ταλέντο πώς εξαφανίστηκε;
Ενδιαφέρον ερώτημα. Νομίζω ότι καταρχήν υποβαθμίστηκε στον αξιακό κώδικα των Ελλήνων η μόρφωση και αυτό έγινε λίγο αντιφατικά. Ενώ την δεκαετία του 1980 δημιουργήθηκαν πάρα πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα, σχεδόν κάθε κωμόπολη είχε σχεδόν ένα ΤΕΙ ή ΑΕΙ, έχασε το κύρος του αυτό το πράγμα. Η γνώση έγινε λίγο προσχηματική. Δηλαδή του αρκούσε του άλλου να πάρει ένα πτυχίο και μάλιστα θεωρούσε ότι επειδή πήρε πτυχίο έπρεπε να διοριστεί στο δημόσιο. Δεν τον ενδιέφερε να μορφωθεί. Χάσαμε πολλά τρένα στην δεκαετία του 1980 και του 1990, μεταξύ των οποίων και αυτό. Το τρένο της εμβάθυνσης στη γνώση. Η Ελλάδα είναι μια ιστορία χαμένων ευκαιριών.
Ενδιαφέρον ερώτημα. Νομίζω ότι καταρχήν υποβαθμίστηκε στον αξιακό κώδικα των Ελλήνων η μόρφωση και αυτό έγινε λίγο αντιφατικά. Ενώ την δεκαετία του 1980 δημιουργήθηκαν πάρα πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα, σχεδόν κάθε κωμόπολη είχε σχεδόν ένα ΤΕΙ ή ΑΕΙ, έχασε το κύρος του αυτό το πράγμα. Η γνώση έγινε λίγο προσχηματική. Δηλαδή του αρκούσε του άλλου να πάρει ένα πτυχίο και μάλιστα θεωρούσε ότι επειδή πήρε πτυχίο έπρεπε να διοριστεί στο δημόσιο. Δεν τον ενδιέφερε να μορφωθεί. Χάσαμε πολλά τρένα στην δεκαετία του 1980 και του 1990, μεταξύ των οποίων και αυτό. Το τρένο της εμβάθυνσης στη γνώση. Η Ελλάδα είναι μια ιστορία χαμένων ευκαιριών.
Χρειάζεται ταλέντο αυτό που κάνετε;
Τι είναι το ταλέντο; Η επιθυμία είναι έμφυτη, η παράλογη επιθυμία να δημιουργήσεις κάτι που δεν υπάρχει. Κάτι που είναι πρωτότυπο, μοναδικό. Αυτό είναι η τέχνη. Κάνεις κάτι που δεν έχει ξαναγίνει, αν και όλα έχουν ξαναγίνει με ένα τρόπο, γι’ αυτό και δεν υπάρχει παρθενογένεση. Οι επιρροές είναι σίγουρες και αποδεκτές. Ένα μυθιστόρημα δεν μοιάζει με κάποιο άλλο μυθιστόρημα. Κι αν μοιάζει, δεν μοιάζει τόσο πολύ ώστε να θεωρηθεί αντιγραφή. Θες να φτιάξεις κάτι, έναν πίνακα ή ένα βιβλίο, επειδή η πραγματικότητα δεν σου αρκεί ή επειδή αφηγείσαι την πραγματικότητα με έναν δικό σου τρόπο και αυτό είναι καλλιτεχνική δημιουργία. Η τέχνη προσφέρει μια αναπάντεχη οπτική γωνία απέναντι στα πράγματα, η οποία καθιστά τους αποδέκτες της πιο πλούσιους. Βλέπεις τον κόσμο, χάρη στον καλλιτέχνη, από μιαν άλλη πλευρά.
Τι είναι το ταλέντο; Η επιθυμία είναι έμφυτη, η παράλογη επιθυμία να δημιουργήσεις κάτι που δεν υπάρχει. Κάτι που είναι πρωτότυπο, μοναδικό. Αυτό είναι η τέχνη. Κάνεις κάτι που δεν έχει ξαναγίνει, αν και όλα έχουν ξαναγίνει με ένα τρόπο, γι’ αυτό και δεν υπάρχει παρθενογένεση. Οι επιρροές είναι σίγουρες και αποδεκτές. Ένα μυθιστόρημα δεν μοιάζει με κάποιο άλλο μυθιστόρημα. Κι αν μοιάζει, δεν μοιάζει τόσο πολύ ώστε να θεωρηθεί αντιγραφή. Θες να φτιάξεις κάτι, έναν πίνακα ή ένα βιβλίο, επειδή η πραγματικότητα δεν σου αρκεί ή επειδή αφηγείσαι την πραγματικότητα με έναν δικό σου τρόπο και αυτό είναι καλλιτεχνική δημιουργία. Η τέχνη προσφέρει μια αναπάντεχη οπτική γωνία απέναντι στα πράγματα, η οποία καθιστά τους αποδέκτες της πιο πλούσιους. Βλέπεις τον κόσμο, χάρη στον καλλιτέχνη, από μιαν άλλη πλευρά.
Πρώτο βιβλίο…
Το σοφό παιδί. Δεν ξέρω από πού το εμπνεύστηκα. Ωστόσο μου πήρε 1,5 χρόνο να το γράψω.
Το σοφό παιδί. Δεν ξέρω από πού το εμπνεύστηκα. Ωστόσο μου πήρε 1,5 χρόνο να το γράψω.
Ό,τι και να γράψεις, ακόμα και επιστημονική φαντασία, πάλι στοιχεία του εαυτού σου θα έχει μέσα.
Πρώτα χρήματα…
Ένα διήγημα που δημοσίευσα το 1988 στο περιοδικό Playboy. Ένιωσα πολύ ωραία. Μου έδωσαν μια επιταγή σαράντα χιλιάδες δραχμές, που ήταν μισός μισθός τότε. Πριν το εισπράξω την φωτοτύπησα για να την έχω.
Ένα διήγημα που δημοσίευσα το 1988 στο περιοδικό Playboy. Ένιωσα πολύ ωραία. Μου έδωσαν μια επιταγή σαράντα χιλιάδες δραχμές, που ήταν μισός μισθός τότε. Πριν το εισπράξω την φωτοτύπησα για να την έχω.
Τα έργα σας είναι βιωματικά;
Ό,τι και να γράψεις, ακόμα και επιστημονική φαντασία, πάλι στοιχεία του εαυτού σου θα έχει μέσα.
Ό,τι και να γράψεις, ακόμα και επιστημονική φαντασία, πάλι στοιχεία του εαυτού σου θα έχει μέσα.
Χρωστάτε...
Σε πολύ καλούς ανθρώπους που βρέθηκαν στον δρόμο μου. Πίστεψαν σε μένα και μου έδωσαν αυτοπεποίθηση. Ο καθένας μας χρωστάει πολλά σε έναν δάσκαλο. Είχαμε δεκάδες δασκάλους, από δημοτικό μέχρι πανεπιστήμιο. Για μένα αγαπημένος ήταν ο Κρίτωνας Πανυγήρης, πάρα πολύ σπουδαίος φιλόλογος. Έχει πεθάνει. Διαμόρφωσε όλη την τάξη μας, όταν πηγαίναμε τρίτη γυμνασίου.
Σε πολύ καλούς ανθρώπους που βρέθηκαν στον δρόμο μου. Πίστεψαν σε μένα και μου έδωσαν αυτοπεποίθηση. Ο καθένας μας χρωστάει πολλά σε έναν δάσκαλο. Είχαμε δεκάδες δασκάλους, από δημοτικό μέχρι πανεπιστήμιο. Για μένα αγαπημένος ήταν ο Κρίτωνας Πανυγήρης, πάρα πολύ σπουδαίος φιλόλογος. Έχει πεθάνει. Διαμόρφωσε όλη την τάξη μας, όταν πηγαίναμε τρίτη γυμνασίου.
Φοράτε δαχτυλίδι με το γράμμα «Ν».
Ήθελα να φοράω δαχτυλίδι και κάποια στιγμή πριν χρόνια, σε ανύποπτη στιγμή, όπως καθόμασταν με τη μάνα μου της είπα ότι ήθελα να φοράω δαχτυλίδι. Και μου λέει, γιατί δεν παίρνεις αυτό; Και το βγάζει και μου το δίνει. Μ’ αρέσει πάρα πολύ, μ’ αρέσει που γράφει «Ν» και δεν γράφει «Χ», γιατί θα το θεωρούσα λίγο γελοίο να φοράω δαχτυλίδι με το αρχικό μου. Αυτό το δαχτυλίδι θα το δώσω στη Νίκη, την κόρη μου, όταν απέλθω του κόσμου τούτου.
Ήθελα να φοράω δαχτυλίδι και κάποια στιγμή πριν χρόνια, σε ανύποπτη στιγμή, όπως καθόμασταν με τη μάνα μου της είπα ότι ήθελα να φοράω δαχτυλίδι. Και μου λέει, γιατί δεν παίρνεις αυτό; Και το βγάζει και μου το δίνει. Μ’ αρέσει πάρα πολύ, μ’ αρέσει που γράφει «Ν» και δεν γράφει «Χ», γιατί θα το θεωρούσα λίγο γελοίο να φοράω δαχτυλίδι με το αρχικό μου. Αυτό το δαχτυλίδι θα το δώσω στη Νίκη, την κόρη μου, όταν απέλθω του κόσμου τούτου.
Σας καλούν συχνά στην τηλεόραση;
Ναι, συνέχεια. Πλέον δεν μ’ αρέσει να βγαίνω στην τηλεόραση. Κάποτε έβγαινα, το θεωρούσα ενδιαφέρον. Τώρα δεν το αντέχω. Η τηλεόραση φθείρει πολύ την εικόνα σου. Μπαίνεις, θέλοντας και μη, σε έναν πολτό ανθρώπων, οι οποίοι για τον μέσο τηλεθεατή είναι ένα «πράγμα» όλοι. Πολτοποιείσαι κανονικά.
Ναι, συνέχεια. Πλέον δεν μ’ αρέσει να βγαίνω στην τηλεόραση. Κάποτε έβγαινα, το θεωρούσα ενδιαφέρον. Τώρα δεν το αντέχω. Η τηλεόραση φθείρει πολύ την εικόνα σου. Μπαίνεις, θέλοντας και μη, σε έναν πολτό ανθρώπων, οι οποίοι για τον μέσο τηλεθεατή είναι ένα «πράγμα» όλοι. Πολτοποιείσαι κανονικά.
Στενοχώρια;
Πέραν συγκλονιστικών γεγονότων που έχουν σχέση με την υγεία και τον θάνατο, οι άνθρωποι δεν πρέπει να στεναχωριούνται. Υπάρχει και μια κουλτούρα στην Ελλάδα, η οποία αντανακλάται και στο λαϊκό τραγούδι, που όλοι στεναχωριούνται, κλαίνε, χτυπάνε το κεφάλι τους στον τοίχο, κοιμούνται με την πόρτα ανοιχτή. Σπανίως έχω στεναχωρηθεί π.χ. για ερωτικά ζητήματα. Διότι όταν τελειώνει μια σχέση, πάμε παρακάτω.
Πέραν συγκλονιστικών γεγονότων που έχουν σχέση με την υγεία και τον θάνατο, οι άνθρωποι δεν πρέπει να στεναχωριούνται. Υπάρχει και μια κουλτούρα στην Ελλάδα, η οποία αντανακλάται και στο λαϊκό τραγούδι, που όλοι στεναχωριούνται, κλαίνε, χτυπάνε το κεφάλι τους στον τοίχο, κοιμούνται με την πόρτα ανοιχτή. Σπανίως έχω στεναχωρηθεί π.χ. για ερωτικά ζητήματα. Διότι όταν τελειώνει μια σχέση, πάμε παρακάτω.
Θα κλέβατε ένα βιβλίο;
Θα το έκλεβα, ναι. Ίσως να το επέστρεφα, αφού το διάβαζα.
Θα το έκλεβα, ναι. Ίσως να το επέστρεφα, αφού το διάβαζα.
Γυναίκες.
Μ’ αρέσουν πάρα πολύ οι γυναίκες. Όχι μόνο ερωτικά. Μ’ αρέσει να τις παρατηρώ. Είμαι άνθρωπος που του αρέσει να βλέπει μια γυναίκα να βάφεται. Τις αγαπάω τις γυναίκες, τρελά. Τις θεωρώ πολύ πιο περίπλοκες και με περισσότερες αποχρώσεις απ’ ό,τι οι άντρες. Και πολύ πιο αινιγματικές.
Μ’ αρέσουν πάρα πολύ οι γυναίκες. Όχι μόνο ερωτικά. Μ’ αρέσει να τις παρατηρώ. Είμαι άνθρωπος που του αρέσει να βλέπει μια γυναίκα να βάφεται. Τις αγαπάω τις γυναίκες, τρελά. Τις θεωρώ πολύ πιο περίπλοκες και με περισσότερες αποχρώσεις απ’ ό,τι οι άντρες. Και πολύ πιο αινιγματικές.
Φετίχ;
Τα πουκάμισα.
Τα πουκάμισα.
Εμμονή;
Tον έρωτα, τον θάνατο, τη φιλία. Όπως όλος ο κόσμος.
Tον έρωτα, τον θάνατο, τη φιλία. Όπως όλος ο κόσμος.
Στερεότυπα;
Αν είχα στερεότυπα, δεν θα μπορούσα να ήμουν συγγραφέας.
Αν είχα στερεότυπα, δεν θα μπορούσα να ήμουν συγγραφέας.
Έχετε αδικηθεί;
Ναι, όπως όλοι οι άνθρωποι. Καλό θα ήταν, όταν νιώθουμε αδικημένοι να κοιτάμε ανθρώπους οι οποίοι είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση από εμάς και να σχετικοποιούμε.
Ναι, όπως όλοι οι άνθρωποι. Καλό θα ήταν, όταν νιώθουμε αδικημένοι να κοιτάμε ανθρώπους οι οποίοι είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση από εμάς και να σχετικοποιούμε.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας;
Ανθεκτικό. Σκέψου, τον Αύγουστο γίνομαι πενήντα χρονών. Και κοίταξέ με. Δεν φαίνομαι τόσο και είμαι πολύ ευτυχής γι’ αυτό. Αισθάνομαι καλά.
Ανθεκτικό. Σκέψου, τον Αύγουστο γίνομαι πενήντα χρονών. Και κοίταξέ με. Δεν φαίνομαι τόσο και είμαι πολύ ευτυχής γι’ αυτό. Αισθάνομαι καλά.
Τι σας προσβάλλει:
Πολύ δύσκολα προσβάλλομαι. Αλήθεια.
Πολύ δύσκολα προσβάλλομαι. Αλήθεια.
Τι εκτιμάται σε έναν άνθρωπο;
Τη γενναιοδωρία.
Τη γενναιοδωρία.
Τι απεχθάνεστε;
Τους ανθρώπους οι οποίοι αλλάζουν θέση κατά το συμφέρον τους. Απεχθάνομαι τους ανθρώπους οι οποίοι δεν μοιράζονται και εκείνους που είναι δογματικοί. Αρνούνται να μπουν στην θέση του άλλου και είναι έτοιμοι να καταδικάσουν.
Τους ανθρώπους οι οποίοι αλλάζουν θέση κατά το συμφέρον τους. Απεχθάνομαι τους ανθρώπους οι οποίοι δεν μοιράζονται και εκείνους που είναι δογματικοί. Αρνούνται να μπουν στην θέση του άλλου και είναι έτοιμοι να καταδικάσουν.
Ποιο είναι το μότο σας;
Το μότο μου ήταν «θέλω, άρα υπάρχω». Το να θέλεις είναι το πιο υγιές πράγμα, ο άνθρωπος που θέλει, ζει στα αλήθεια. Επίσης, πρέπει να μπαίνουμε στην θέση του άλλου.
Το μότο μου ήταν «θέλω, άρα υπάρχω». Το να θέλεις είναι το πιο υγιές πράγμα, ο άνθρωπος που θέλει, ζει στα αλήθεια. Επίσης, πρέπει να μπαίνουμε στην θέση του άλλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου