Φίλες και φίλοι λογοτέχνες
Από τα εφηβικά μου χρόνια-έχοντας στο χέρι τις γνωστές ανθολογίες Περάνθη – Λίνου Πολίτη – Αθηνάς Ταρσούλη – Ρίτας Μπούμη – Παππά κ.ά. προσπαθούσα πάντα, να συγκεράσω, να ιδεολογήσω ή να κωδικοποιήσω τα λίγα ή ελάχιστα βιογραφικά του συγγραφέα-ποιητή με τα διαλεγμένα και αντιπροσωπευτικά κείμενα του ανθολόγου. Θέλετε από τη φύση μου, θέλετε από τα εννοιολογήματα του περιβάλλοντος χώρου, προεξέχουσα θέση, όσο και εφαλτηριακή αποτίμηση και ακριβοσυναισθηματική μου απολαβή, είχαν δύο στοιχεία, το κοινωνικό, που απορρέει από την Βιογραφία, και το αισθητικό – γλωσσικό – ευρηματικό, που να προσθέτει προοπτική και ευρυγνωσία στο στίχο, στην πορεία προστέθηκαν κι άλλοι παράγοντες κριτικής ενδολύτρωσης και προσέγγισης. Με επίγνωση της δεκαετούς φιλίας, ο Παύλος Ναθαναήλ, είναι ο άνθρωπος που γνώρισα από κοντά την κοινωνική του διάσταση και πρακτική, γράφει το βιβλίο του:
« Η ζωή επιταχύνει τους ρυθμούς της
…Τα θύματα πολλά και απροστάτευτα
…Οι ακρότητες λιγόστεψαν
όμως οι απρέπειες γίνανε καθεστώς» σελ. 8
Αυτές οι αλήθειες, συνεχίζουν να εκπορεύονται ακόμη ζωντανές.
Δεν υπάρχει ο δόλος της προσποίησης, ούτε ο προθάλαμος της ματαιότητας, αλλά η πικρία της διαπίστωσης, γράφει πιο κάτω:
«Φθάνοντας στον Κολωνό (ο Οιδίποδας)
Με την εσωτερική όραση//ατένισε την Αθήνα» σελ. 9
Ο ποιητής, πιστός στις αρχές του, παραμένει οδοιπόρος της υπομονής, της καρτερίας και της λογοτεχνίας των γεγονότων της ζωής, φωτίζει την όποια πτώση, πνευματική – ηθική με τους στίχους:
«Πίσω από τις φυλλωσιές // με ειρωνικό χαμόγελο
χλευάζει η Μοίρα, σελ. 16
Οφείλω να υπογραμμίσω την αξιοπρέπεια αυτής της κατάθεσης που αφορά τον όποιο Οιδίποδα, γιατί ενσκήπτει άμεσα ή έμμεσα το συμπερα-σματικό αντίδωρο της επίγειας τιμωρίας, που δικαιώνει την ανθρώπινη στόχαση και πρακτική και της όποιας γείτονος κατοικίας και δημιουργίας. Άρα το ήθος, η συνεκτίμηση και η συγκοινωνία των αξιών της ζωής παραμένει απρόσκοπτο μέλημα των πολλών. Ο ελεύθερος στίχος του βιβλίου, χωρίς λεκτικές υπερβολές, ή αντιθετικές ερμηνείες ή δημοσιογραφικές απλουστεύ-σεις, αποτελεί, απαραβίαστο δείγμα ρεαλιστικής ποιητικής ωρίμανσης, γιατί
διαπλέκεται το βίωμα, με καθαρότητα, άλλοτε με λεπτή εσωτερική παρόρμη-ση, σε όλες σχεδόν τις συνέπειες και τις κακώσεις μιας ατιθάσευτης καθημερι-νότητας.
Το ποίημα του «Ζητείται Γενναιότητα» είναι τόσο αποστομωτικά τελεσίδικο στη βιωματική του θεώρηση που ηχούν πολύ επίκαιρα οι στίχοι του:
«Δεν έμεινε κανείς έξω από τα όρια…
…Ποιος θα μπορέσει το άρμα να ξεκολλήσει από τη λάσπη; σελ. 15.
Δεν υπάρχει εδώ μια απλή επίκληση-λεκτικής εμβέλειας έκφραση-αλλά ένας εσαεί στόχος κάθε πνευματικού συνοδοιπόρου, στόχος αναγεννησιακός, χωρίς σιωπές κι αναλώσιμες αντιστάσεις, ένας στόχος που διαχρονίζεται ως «αναπότρεπτος καταλύτης» όλους τους φραγμούς, τις αμφιβολίες και τις αλλαγές: γράφει ο ποιητής:
«Τα πάντα οδηγούνε στο μέλλον
… σε μια κατάσταση ιδιότυπης ετοιμότητας» σελ. 18
Να λοιπόν, πως προσδένει, ο «αείροος χρόνος» (τίτλος ποιήματος) την «αδιάκοπη ροή» των πραγμάτων, με τις προσωπικές μας ροϊκές περιόδους. Σήμερα που κλυδωνίζεται ο λογοτεχνικός κόσμος από έλλειψη μέτρων συνο-λικής πραχτικότητας και ετοιμότητας, γοργά κωπηλατούν η πολυγλωσσία, η κενοσοφία, η κενοφροσύνη και οι κεντρωτές επιθυμίες προβολής. Εμπειρικά γνώστης ο Παύλος Ναθαναήλ των αδιεξόδων που δημιουργούν οι πολλαπλές κοινωνικές – πολιτιστικές και οικονομικές στρεβλώσεις – ασυγχώρητα αισιό-δοξος ο ίδιος, με πολλές ευνοϊκές – ερμηνευτικές και πεπαιδευμένες σιωπές στο ενεργητικό του, συνεχίζει να πιστεύει στις ανθρώπινες δυνατότητες και σε «λύσεις ποικίλες και επιθυμητές» (σελ. 21) όπως γράφει.
Δεν απολείπουν βέβαια στο έργο του, οι εικόνες κίνησης, ευθύγραμμης πορείας, η διαλεκτική της αείροης ύπαρξης του δημιουργού, ακόμη το πεσιμιστικό στοιχείο, το απόφθεγμα, που είναι πηγή δύναμης και απόρροια της εμπειρίας του, ακόμη, η υποβόσκουσα διατύπωση τελολογίας και ακριβολογίας, η Βιωματική (καθ’ όλα) κόπωση, η ηρωική στάση έναντι της Ζωής, αλλά και ταυτόχρονα διέξοδος πνευματικής παρουσίας. Ορισμένοι-διάσπαρτοι-στίχοι που υπογραμμίζουν τα παρακάτω:
«Πίσω από κάθε απόπειρα ομαλοποίησης
υψώνεται καταθλιπτική η ανάγκη για άμυνα, σελ. 24
«Δεν υπάρχει τρόπος αναχαίτισης του ρεύματος» σελ. 26
«Η μεγάλη έξοδος παραμένει δυστυχώς
η μόνη πιθανή και εφικτή λύση» σελ. 28
«Έξω από το πλαίσιο μόνο Δον Κιχώτες
Θολοί οι στόχοι τους, ασαφείς οι επιδιώξεις» σελ. 29
«Η βάτος αδιάκοπα φλέγεται
όμως οι κλώνοι παραμένουν ανέπαφοι
κατάληξη της καύσης // δεν είναι οι στάχτες!» σελ. 29
Είναι πηγαίο και αληθινό το αίσθημα της κρίσης, της σήψης και του θανάτου «που παραμονεύει απρόσκλητο» όταν ο Παύλος Ναθαναήλ σε μιαν απροσδιόριστα υπολογισμένη και δυσυπέρβατη προσωπική ηρεμία και
σιωπή, προσπαθεί να ζυμώσει την προοπτική της ελπίδας και της αισιοδοξίας. Ο αγώνας για τον ποιητή έχει το νόημα της ιδεοταύτισης, της εργοσυνάντησης, της ψυχοκινητικής εξέλιξης.
Διαισθανόμενος τις αλλαγές που επιφέρει ο χρόνος, επιζητεί τη βελτίωση της Ζωής, με τα περιθώρια της ελπίδας (που κρύβει αποθεματικά μέσα του δεκαετίες) μέσω της δοκιμασμένης και συγκρατημένης και συγκροτημένης εγκαρτέρησης και υπομονής. Η σιωπή του έχει την έκδοση της σύγκρισης ή της ταυτοποίησης ή της απόρριψης, συσχετισμένων εμπειριών της ζωής.
Συνοψίζοντας όλες τις επιμέρους αναφορές, το έργο του σπονδυλώνει το όραμα, την ανεκτικότητα, τον αμετακίνητο στόχο, «τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων» (σελ. 39) όπως γράφει. Αντιλαμβάνεται την επίμονη πορεία μας, χωρίς υπολογισμούς, έχοντας προ οφθαλμών την εξέλιξη και το πρόβλημα, το πρόβλημα και την εξέλιξη. Δεν ωραιοποιεί τον απολογισμό, τις καθυστε-ρήσεις, ή τις αναβολές. Επιμένει στον συσχετισμό, στην κινητικότητα των πράξεων και της πρακτικής τους βαρύτητας. Πολλές φορές συνδιαλέγεται το ανέφικτο, υπομένοντας καρτερικά την ενδεχόμενη λύση. Προσιτός νοηματικά, με λυρικές εκλεπτύνσεις στίχων όπως:
«Η άνοιξη διευρύνει τις δυνατότητες
δημιουργεί ελπίδες πρωτοφανείς
για όσους επιβιώνουν με το όραμα
ενός θέρους ανεκτού δίχως καύσωνες
και ανελέητες ξηρασίες» …. σελ. 36
Διαβλέποντας-αγαπητοί φίλοι λογοτέχνες-προ πολλού καιρού-αυτή την ιστορική στιγμή της Ε.Ε.Λ., με τα δυσεπίλυτα κοινωνικά-οικονομικά προβλήματα και τις ματαιόδοξες προκλήσεις-προτάσεις τις εποχής μας, μέσω της σημερινής παρουσίασης του Έργου του Παύλου Ναθαναήλ, επιθυμώ τη συμπαράσταση – όσων το επιθυμούν – στην εξομάλυνση των αντιθέσεων, στις περισσότερο επιτρεπτές – κοινωνικές και πρακτικές συνθέσεις στην οργάνωση της συνολικής αγωνίας του λογοτέχνη και στην ιδεοπορεία της ασφαλούς παρουσίας του στα γεγονότα, πορευόμενοι τον ορίζοντα της ενότητας και των λυτρωτικών διεξόδων στη ζωή, έχοντες όλοι κατά νου τους στίχους του ποιητή:
«Πριν σηκώσουμε το βάρος της ευθύνης
ξαπλώσαμε στην άμμο πληγωμένοι
… «Όλοι μαζί θα πορευτούμε σιωπηλοί
πλάι σε γκρεμούς και ολισθηρές επιφάνειες» σελ. 35
Σας ευχαριστώ που με ακούσατε
Ομιλία στην ΕΕΛ 8-2-2013
Κώστας Καρούσος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου