Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των χαοτικών καιρών που ζούμε είναι η άρνησή μας να αντικρίσουμε το αναπόδραστο του θανάτου: «Ο πολιτισμός μας λειτουργεί με βάση τον αλγόριθμο της νιότης […] αγωνιζόμαστε για μερικά επιπλέον χρόνια στο τέλος της ζωής μας, δαπανώντας χρήματα, τεχνολογία και φάρμακα για να αγοράσουμε περισσότερο χρόνο, όταν στην πραγματικότητα δεν εκτιμούμε τα χρόνια που έχουμε ενόσω τα ζούμε». Ζούμε σε μια κοινωνία όπου όλοι αναζητούν το καινούργιο προσποιούμενοι ότι δεν γερνούν, ωστόσο σε όλους έρχεται κάποια στιγμή, όταν πεθαίνει κάποιο πρόσωπο του στενού μας περιβάλλοντος ή όταν περνούμε κάποια σοβαρή ασθένεια, που συνειδητοποιούμε το τρομερό μυστικό της θνητότητάς μας, για το οποίο κανείς δεν μας είχε προετοιμάσει.
Η κατανόηση αυτής της θεμελιώδους αλήθειας οδήγησε την Αυστραλή συγγραφέα και δημοσιογράφο Brigid Delaney στην αναζήτηση των αρχών του στωικισμού, μιας αρχαίας φιλοσοφίας η οποία αναπτύχτηκε μέσα σε συνθήκες εντελώς διαφορετικές, όπου κυριαρχούσαν οι ασθένειες, η δουλεία και ο βίαιος θάνατος, που ανάγκαζαν τους ανθρώπους να αναζητήσουν έναν τρόπο να αμυνθούν και να ζήσουν ειρηνικά την καθημερινότητά τους. Όπως και στο παρελθόν, η στωική φιλοσοφία μπορεί να θωρακίσει και τον σύγχρονο άνθρωπο, που ζει κάτω από ένα συνεχές σφυροκόπημα κρίσεων, άγχους και αυξανόμενης βίας, μέσα από μια σειρά βημάτων που οδηγούν σε εσωτερική γαλήνη.
Αν ασκείς με επιτυχία τη νηστεία ή τη διαβίωση με ελάχιστα χρήματα, έχεις στερήσει από τη μοίρα την ευκαιρία να σε αιφνιδιάσει όταν έρθουν κακές στιγμές.
Σ’ έναν κόσμο όπου η ευτυχία συνδέεται με τον καταναλωτισμό, η στωική φιλοσοφία διδάσκει την αξία των απλών πραγμάτων, όπως η καλοσύνη, η φιλία, η οικογένεια, που μπορούν να μας απελευθερώσουν από το τρομερό μαγκανοπήγαδο της ατέλειωτης αναζήτησης μιας τεχνητής ικανοποίησης που δεν έχει τέλος. Σ’ έναν κόσμο γεμάτο επιθετικότητα και θυμό, οι στωικοί διδάσκουν τον αυτοέλεγχο, την ταπεινότητα, την υπομονή και την εγκράτεια, μια αρχή «βαρετή, κοπιαστική, άχαρη, ξενέρωτη», που δεν αποτελεί μέρος του καπιταλιστικού, βιομηχανικού συμπλέγματος της ευεξίας. Καθώς όμως οι στωικοί ζούσαν σε μια εποχή ηδονισμού, αφθονίας και υπερβολής –παρόμοια με τη δική μας–, ήταν ζωτικής σημασίας γι’ αυτούς να εξασκηθούν σε αυτή την κατεύθυνση μαθαίνοντας κάθε φορά «να απλώνουν το χέρι και να παίρνουν μόνο ένα μικρό κομμάτι» από αυτό που τους προσφερόταν. «Αν ασκείς με επιτυχία τη νηστεία ή τη διαβίωση με ελάχιστα χρήματα, έχεις στερήσει από τη μοίρα την ευκαιρία να σε αιφνιδιάσει όταν έρθουν κακές στιγμές. Έχεις ήδη εκπαιδευτεί – και ξέρεις ότι μπορεί να αντέξεις μια κρίση», λέει η συγγραφέας, που βρήκε σωσίβιο σε τούτη την αρχαία φιλοσοφία τη δύσκολη περίοδο της πανδημίας και κατόπιν έψαξε τις αρχές και τις πηγές της, αλλάζοντας συνολικά τον τρόπο σκέψης της στη διάρκεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου.
Το πιο σημαντικό συμπέρασμα που αντλεί κάποιος διαβάζοντας την Τέχνη του να είσαι στωικός σε άστατους καιρούς είναι η συναίσθηση της θνητότητάς μας, κάτι που προσπαθούμε να ξεχάσουμε όμως είναι πάντα εκεί, καθώς ο χρόνος περνά αδίστακτος. Οι στωικοί μάς μαθαίνουν πώς να προετοιμαζόμαστε για τον θάνατο των πιο στενών συγγενών, ακόμα και των γονιών και των ίδιων των παιδιών μας, μια αντίληψη τρομακτική, ωστόσο η πείρα έχει αποδείξει την αξία της, γιατί μέσα από τη συνειδητοποίηση ότι μπορεί κάποια στιγμή να τους χάσουμε, μαθαίνουμε να τους αγαπάμε και να εκτιμούμε την κάθε στιγμή που ζούμε μαζί τους. Και βέβαια, μέσα από μια τέτοια διαδικασία μαθαίνουμε να αγαπούμε την κάθε στιγμή που μας δόθηκε σ’ αυτόν τον δανεικό κόσμο, βρίσκοντας τον τρόπο να αντιμετωπίζουμε με καρτερικότητα και αξιοπρέπεια τις δύσκολες στιγμές της αρρώστιας και την απώλεια της ζωής μας.
Η τέχνη του να είσαι στωικός σε άστατους καιρούς
Brigid Delaney
μετάφραση: Ουρανία Παπακωνσταντοπούλου
Εκδόσεις Πατάκη
400 σελ.
ISBN 978-960-16-5565-9
Τιμή €17,70
Απόστολος Σπυράκης συγγραφέας και κριτικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου