Ο Θεόδωρος Π. Ζαφειρίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1952. Κατάγεται από τη Λάρισα. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Ρέγκενσμπουργκ της Γερμανίας. Εργάστηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών. Έχει εκδώσει 22 ποιητικές συλλογές. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, γερμανικά, σουηδικά και αλβανικά. Η τελευταία του ποιητική συλλογή, Η περιοδεία του δέους (Andy’s Publishers, 2024), μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Κύριε Ζαφειρίου, είναι αλήθεια ότι ο τίτλος Η περιοδεία του δέους εξάπτει την περιέργεια. Περί ποίας περιοδείας και περί ποίου δέους πρόκειται;
Η απάντηση δίδεται κιόλας από το δεύτερο ποίημα της συλλογής:
Αντιστροφή όρων
«Ο πόλεμος είναι η συνέχεια
της πολιτικής με άλλα μέσα.»
Carl von Clausewitz
Αγαπητό μου παιδί,
Είπαν στο νεαρό
Εστεμμένο τους παιδί
Οι γονείς του οι κορωνοϊοί.
Η εποχή μας πια
Δεν ευνοεί τις εκστρατείες.
Πόλεμο κάνεις
Και με μια περιοδεία.
Είναι λοιπόν φανερό, πρόκειται για την πανδημία της Covid 19. Πώς ένας ιός έπιασε εξαπίνης την ανθρωπότητα και σκόρπισε σε όλο τον πλανήτη τον φόβο και τον τρόμο του αγνώστου.
Πώς αντιδρά και πώς αντιμετωπίζει ένας ποιητής αυτόν τον φόβο και τρόμο;
Κατ’ αρχάς, όπως οποιοσδήποτε άνθρωπος. Με φόβο και τρόμο. Ίσως όμως με λίγο εξασθενημένο φόβο και τρόμο υπό την επίδραση της στιχοποιίας, δηλαδή με ένα είδος προεμβολίου.
Μια που το ’φερε η κουβέντα, θέλετε να μας πείτε τη γνώμη σας για το λεγόμενο αντιεμβολιαστικό κίνημα;
Εν πρώτοις να σας πω ότι έκανα όλες τις προταθείσες σειρές εμβολίων. Απ’ αυτή την άποψη δεν ανήκω στο αντιεμβολιαστικό κίνημα. Ούτε όμως και σε κανένα κίνημα, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι είχε εκδηλωθεί και κάποιο υπερεμβολιαστικό. Φοβάμαι όπως όλοι, όχι υπερβολικά, ούτε για το τσίμπημα της βελόνας, αλλά για τις πιθανές παρενέργειες. Αντιπαρέρχομαι όσα λέγονται για fake και μη ειδήσεις, πολιτικές σκοπιμότητες και επιστημονικές διαμάχες, που πολλές φορές υποκρύπτουν προσωπικούς εγωισμούς και λογαριασμούς. Υπακούω στην κοινή λογική κάποιου που δέχεται επίθεση και χρησιμοποιεί το μόνο όπλο που έχει πρόχειρο, αποδεχόμενος τον κίνδυνο η άμυνά του να αποτύχει είτε λόγω αστοχίας (εμβολιαστικού) υλικού είτε και λόγω δικής του ανεπάρκειας (υποκείμενα ή μη νοσήματα), που πυροδοτεί ως μπούμερανγκ το δικό μου (εμβολιαστικό) όπλο.
Απαισιοδοξώ άρα ζω. Κι αν αυτό από μόνο του δεν είναι αισιόδοξο, ίσως αρκεί ένας –αισθητικός– εξορκισμός του θανάτου, για να γίνει.
Για τις θεωρίες συνωμοσίας έχετε κάτι να πείτε;
Κατά κανόνα οι θεωρίες συνωμοσίας παραμένουν αναπόδεικτες. Η δε υπερβολική χρήση τους θολώνει το πραγματικό τοπίο, έτσι ώστε η πραγματική συνωμοσία, ο υπαρκτός λύκος να τρώει τα πρόβατα.
Ας γυρίσουμε όμως στο βιβλίο. Δεδομένου ότι γενικά η επικαιρότητα αλλά και τα αφόρητα πραγματικά, ρεαλιστικά γεγονότα και καταστάσεις δεν προσφέρονται για ποιητικού τύπου ανάδειξη, είναι πεζά θέματα που περιορίζουν την ποιητική ανάπτυξη του λόγου και στερούν την ποίηση από το «ατού» της, τη διαχρονικότητα, πώς αντιμετωπίσατε ένα επίκαιρο θέμα, όπως η πανδημία, ίσως δε και ανεπίδεκτο ποιητικής έμπνευσης;
Η επικαιρότητα ή η πεζότητα ενός θέματος δεν θεωρώ ότι αποτελούν κριτήρια ακαταλληλότητας ποιητικής τους ανάπτυξης. Η διαχρονικότητα πηγάζει από τη δύναμη του ποιητικού λόγου και κατά πόσο αυτός ο λόγος, ο (ευφάνταστος) τρόπος της έκφρασής του αντέχει στον χρόνο και μεταδίδει στο μέλλον το παρελθόν σαν να ’ναι παρόν. Η συμπεριφορά της φύσης και των ανθρώπων δεν περιορίζονται άλλωστε στα χρονικά όρια μιας επίκαιρης εκδήλωσής τους. Ο λοιμός στη Θήβα, ένα επίκαιρο γεγονός, μνημειώθηκε από τον Σοφοκλή στον Οιδίποδα τύραννο.
Ποιες θεωρείτε, εκτός από τις βλάβες της υγείας και τον θάνατο, ως σημαντικές επίσης επιπτώσεις της πανδημίας;
Αν παρομοιάσουμε την πανδημία με είδος πολέμου, όπου οι αντίπαλοι με κυνικό τρόπο ονομάζουν τους θανάτους αθώων αμάχων παράπλευρες απώλειες, στην πανδημία, όπου ο εχθρός του ανθρώπου δεν είναι αποκλειστικά η φύση του, αλλά η φύση γενικότερα, θα έλεγα ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με παράπλευρες επιπτώσεις. (Σημειωτέον ότι στην περίπτωση των ιών και συνεπώς και του κορωνοϊού παράπλευρη απώλεια αποτελεί και ο ίδιος ο ιός, διότι, αν ο ασθενής πεθάνει, τότε πεθαίνει και ο ιός.) Στις παράπλευρες λοιπόν επιπτώσεις της πανδημίας εκτός ασφαλώς από τις οικονομικές (και όχι μόνον υπό τη μορφή ζημιών, εκ του λοκντάουν κυρίως, αλλά και των τεραστίων κερδών, που απεκόμισαν πολυεθνικές και μη εταιρείες, φαρμακευτικές και σούπερ μάρκετ), ανήκουν και εκείνες που θεωρώ φοβερότερες και καταστροφικότερες για τις ανθρώπινες σχέσεις. Τόσο υπό τη στενή έννοια της προσωπικής επαφής (της χειραψίας, της αγκαλιάς, της σεξουαλικής σχέσης) όσο και υπό την ευρεία έννοια της κοινωνικής επαφής, η έλλειψη της οποίας, ή καλύτερα η απαγόρευσή της με τα λοκντάουν, οδηγεί στην αποξένωση και τα ψυχικά νοσήματα. Και, όπως το βιώνουμε στις μετά πανδημία μέρες μας, στη βία, ενδοοικογενειακή και μη. Εν κατακλείδι, στις πολλές και ποικίλες επιπτώσεις της πανδημίας θα προσέθετα μόνο ακόμα μία, που θεωρείται, σχεδόν κατηγορείται, ότι όχι μόνο συναριθμείται με τις αιτίες της πανδημίας, αλλ’ είναι αυτή, η οποία μια ιογενή νόσηση την καθιστά πανδημία. Είναι η μετακίνηση. Το ταξίδι, ιδίως το αεροπορικό, με το οποίο ο κορωνοϊός (και παντός είδους ιός) μεταφέρεται ταχύτατα από τόπο σε τόπο. Ο εξονυχιστικός έως εξευτελιστικός έλεγχος των ταξιδιωτών, ακόμη όμως και σήμερα, στη μετά πανδημία εποχή, ο φόβος, όταν δεν παραλύει την επιθυμία του ταξιδιού, αρκεί και μόνο ως φοβία να μειώσει την ευχαρίστηση, να αναστείλει την έμφυτη τάση των ανθρώπων να ξεφύγουν από την πληκτική καθημερινότητά τους έστω και με την επιφανειακή τουριστική αυταπάτη του ταξιδιού. Ο κορωνοϊός, θα έλεγα, λειτούργησε ως το AIDS του ταξιδιού.
Στο βιβλίο σας πάντως διαφαίνεται μια γενικότερη απαισιοδοξία. Ακόμη και το AIDS σήμερα δεν προκαλεί τον αρχικό τρόμο της εμφάνισής του τη δεκαετία του ’80. Η επιστήμη κάνει σημαντικά βήματα, μας έχει ήδη απαλλάξει από φοβερές ασθένειες και το μέλλον προοιωνίζεται στον τομέα τουλάχιστον της ιατρικής ευοίωνο. Δεν συμμερίζεστε αυτή την αισιοδοξία;
Και με το παραπάνω. Αλλά, βλέπετε, όλοι οι άλλοι παράγοντες που θα μπορούσαν να συντελέσουν στην καλυτέρευση, ή τουλάχιστον όχι στη χειροτέρευση των συνθηκών της ζωής της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων αυτού του πλανήτη, αν δεν ακυρώνουν τα επιτεύγματα της επιστήμης, και ειδικότερα της ιατρικής, είναι γιατί ουσιαστικά τα νέμονται οι έχοντες και κατέχοντες της μικρής μειοψηφίας. Πολιτική και οικονομία, όχι ως μία έννοια πλέον (πολιτική οικονομία), αφού η δεύτερη έχει πλήρως αυτονομηθεί και καθορίζει την πολιτική, συνεργούν στους πολέμους (business as usual), στον χυδαίο κομπασμό και την ύβρι του άκρατου πλουτισμού, έτσι ώστε και ο θάνατος να φαντάζει ως νέμεσις, αν δεν ήταν τόσο άδικος και τυφλός όσο η δικαιοσύνη του. Ο θάνατος βέβαια απαλλάσσει πολλές φορές από τα βάσανα της αρρώστιας, ενός βασανιστηρίου εκ τραυματισμού με αφόρητο πόνο, ακόμη και μιας ελεεινής ζωής. Αλλ’ αυτό δεν είναι λόγος για αισιοδοξία, αίσθημα αναπόσπαστο από την ζωή, όσο όμως και η απαισιοδοξία. Μετά θάνατον δεν νοείται τίποτα από τα δύο. Ώστε, απαισιοδοξώ άρα ζω. Κι αν αυτό από μόνο του δεν είναι αισιόδοξο, ίσως αρκεί ένας –αισθητικός– εξορκισμός του θανάτου, για να γίνει. Αν απέτυχα, τι να κάνουμε. Μπορεί και ν’ ακολουθήσω τη συμβουλή του Σάμιουελ Μπέκετ: «Προσπάθησε ξανά. Να αποτύχεις καλύτερα».
Η περιοδεία του δέους
Θ.Π. Ζαφειρίου
Andy’s Publishers
67 σελ.
ISBN 978-960-565-473-3
Τιμή €7,00
Τίνα Πανώριου, δημοσιογράφος
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/23150-theodoros-zafeiriou-synentefxh
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου