«Καρυατίζω, καρυατίζεις, καρυατίζει…» Ακριβώς έτσι αρχίζει το κείμενο του βιβλίου Ο Ιππόλυτος εν δράσει! της Μαρίας Καζάντη. Κι εσύ ο αναγνώστης και η αναγνώστρια της όποιας ηλικίας, λες: «Καλά, θα παίξουμε τώρα ή θα διαβάσουμε κάτι ενδιαφέρον;» Συνεχίζεις και οι επόμενες σειρές δεν σε διαψεύδουν. Γιατί καταλαβαίνεις, αφού ο αφηγητής σού λέει πως το ρήμα σημαίνει «παίζω με καρύδια», ότι θα παίξεις κι εσύ, αλλά διαβάζοντας ή και το αντίστροφο. Κι όπως λένε οι θεωρητικοί, παίζοντας μαθαίνουμε καλύτερα. Ή καλύτερα παίζουμε μαζί με αυτόν/αυτή που αφηγείται, αφού είναι σαν να τον/την παρακολουθούμε στα παιχνίδια του/της. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στις τέσσερις ενότητες, αληθινές περιπέτειες, του βιβλίου.
Ένας μικρός, Ιππόλυτο τον λένε, είναι ο ενδοδιηγητικός πρωτοπρόσωπος αφηγητής, ο οποίος στην ενότητα «Τα παιδία παίζει» παίρνει τον μικρό αναγνώστη και τη μικρή αναγνώστρια από το χέρι και δίχως καν να το καταλάβουν τους λέει πώς περνάει την καθημερινότητά του, με ολοζώντανο και παιγνιώδη τρόπο. Τους γνωρίζει αρχαία παιχνίδια μέσα από δικά του ευτράπελα παθήματα μη διστάζοντας να υπογραμμίσει και τις σκανταλιές του. Για παράδειγμα, το παιχνίδι «κυνδαλισμός» παίζεται σε μέρος όπου υπάρχουν λάσπες. Το κάθε παιδί έχει ένα μικρό πάσσαλο που, ρίχνοντάς τον, πρέπει ή να σταθεί όρθιος ή να ρίξει τον πάσσαλο άλλου παιδιού. Και συνεχίζει ο φοβερός Ιππόλυτος:
…Μια μέρα εκεί που ήμουν χαρωπός […] κάνω μια τελευταία ρίψη κι ο πάσσαλος, ως εκ θαύματος, πετυχαίνει το πιθάρι με το λάδι, στην αυλή του γείτονα. […] Έτσι κι εμείς αποφασίσαμε να παίξουμε την «κρυπτίνδα», το κρυφτό δηλαδή, για να γλιτώσουμε. Λες και κάναμε κανένα κακό!
Με παρόμοιο τρόπο, με την παιδική αφέλεια και την ανεμελιά του και με απλό καταστασιακό χιούμορ, μας μιλάει και για άλλα παιχνίδια, όπως το «κάλαμον περιβαίνειν», την «απόρραξι», την «ουράνια σφαίρα», τη «χαλκή μυΐα», τον «αστραγαλισμό» και άλλα που θα τα μάθουμε διαβάζοντας το βιβλίο.
Η ενότητα «Πώς θα γίνετε “μουσικός ανήρ”» έχει άλλου είδους ατμόσφαιρα. Η ανάγνωση αρχίζει με στομφώδη απαγγελία από τον πρώτο στίχο της Οδύσσειας: «Άνδρα μοι ένεπε μούσα…» Χαμογελάς, αλλά στη συνέχεια μάλλον σε πιάνουνε κάτι… νοσταλγίες, διότι ο Ιππόλυτος πληροφορεί τα συνομήλικα σύγχρονα παιδιά ότι τα παιδιά στην αρχαία Ελλάδα δεν παίζανε μόνο πεσσούς, αλλά αποστηθίζανε ολόκληρα κείμενα. Άλλωστε, είναι γνωστές οι πληροφορίες που έχουμε, κυρίως από τον Πλούταρχο, για το μαρτύριο της αποστήθισης τον επών. Αλλά ο Ιππόλυτος δεν μένει σε αυτό, γιατί ο στόχος του είναι να πληροφορήσει τα σημερινά παιδιά ανάμεσα σε αστεία στιγμιότυπα πώς περνάει τη μέρα του ένα αγόρι στο σχολείο. Τα κορίτσια, βέβαια, έμεναν σπίτι – το παιδαγωγικό σύστημα δεν το επέτρεπε. Ο παιδαγωγός, ο γραμματιστής, ο κιθαριστής, ο παιδοτρίβης περιμένουν με τη σειρά τα παιδιά. Κατά τη διάρκεια της αφήγησής του δεν παραλείπει να μας μιλάει και για τον φίλο του, τον Περίανδρο, ειδικό στην εκπαίδευση... ακριδών. Οι πληροφορίες για το τι έκαναν, ποια σύνεργα έπαιρναν μαζί τους αναδύονται από το κείμενο ανάμεσα σε διαλόγους, εσωτερικούς μονολόγους και αφηγηματικές αναφορές, που περνάνε αβίαστα και ευχάριστα στα σημερινά παιδιά αναγνώστες. Ένα απόσπασμα για να θαυμάσουμε την… καταπληκτική φωνή του Ιππόλυτου:
«Παλλάδα, κουρσεύτρα των πόλεων θεά». Τραγουδώ με πάθος και η φωνή μου ακούγεται τέλεια! […] «Ποιος προσβάλλει τις μούσες;» ακούγεται η φωνή του κιθαριστή, που με επαναφέρει στην τάξη. Μεγάλο φάλτσο έκανα…
Η συγγραφέας, δασκάλα στο επάγγελμα, έχει μεγάλη πείρα γύρω από τη μαθησιακή διαδικασία κι από τη μετάδοση γνώσεων με αβίαστο τρόπο.
Η τρίτη ενότητα, «Εν Δελφοίς δόξα!», περιέχει πλήθος πληροφοριών διά στόματος του φίλου μας. Δεν λείπουν κι εδώ τα χιουμοριστικά στιγμιότυπα. Μας ξεναγεί στους Δελφούς, αφού μας μιλάει για τις ετοιμασίες που έκανε με την οικογένειά του και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν μέχρι να φτάσουν εκεί. Παρουσιάζει τους Δελφούς ως έναν χώρο επιβλητικό και μυστηριώδη, πληροφορεί για την τελετή του εξαγνισμού, για τη θυσία ενός κατσικιού στον θεό, για το Γυμνάσιο, το ιερό του Απόλλωνα, την Πυθία και για την τελετή όπου συμμετείχε ο ίδιος σχετικά με την αναπαράσταση του φόνου του Πύθωνα από τον Απόλλωνα, που έπρεπε να καεί ένα καλύβι: «Σηκώνω λίγο το δαδί να χαιρετίσω τον Περίανδρο κι ακούω τη φωνή ενός ιερέα πίσω μου: “Ω παι, το καλύβι θα κάψεις, όχι τα γένια μου!”»
«Η ορνιθομαντεία είναι της μόδας» είναι ο τίτλος της τελευταίας ενότητας του βιβλίου. Ο Ιππόλυτος μας ενημερώνει για τη μαντική τέχνη των αρχαίων, ειδικά για τους οιωνοσκόπους, τους θυοσκόπους, για τη θέση της Σελήνης και τι αυτό σημαίνει και για άλλα πολλά. Αλλά ο τρομερός πιτσιρίκος απευθυνόμενος έμμεσα στα παιδιά αναγνώστες, λέει: «Καλές οι ιστορίες, μη μας επηρεάζουν κιόλας». Και ένα χιουμοριστικό στιγμιότυπο από τη συγκεκριμένη ενότητα, που «μιλάει» κατ’ ευθείαν στα σημερινά παιδιά:
Φταρνίστηκα, βλέπετε. Και η Πηνελόπη, η μητέρα του Τηλέμαχου στην Οδύσσεια του Ομήρου […] το θεωρούσε καλό οιωνό. Μάλλον λοιπόν θα τα πάω καλά στο μάθημα του αυλού που έχω αύριο. Μήπως να μην μελετούσα κιόλας;
Δεν υπάρχει πιο σημαντικό, κατά την ανάγνωση ενός βιβλίου: να σου δημιουργεί εξαρχής προσδοκίες και να σου περνάει γνώσεις με διασκεδαστικό τρόπο. Να περνάει τόσες γνώσεις αβίαστα με την επεξήγησή τους, να υπάρχει μέσα στη ροή του κειμένου και όχι σε ξεχωριστό γλωσσάρι, που θα ήταν και βαρετό. Η συγγραφέας, δασκάλα στο επάγγελμα, έχει μεγάλη πείρα γύρω από τη μαθησιακή διαδικασία κι από τη μετάδοση γνώσεων με αβίαστο τρόπο. Πέρα από το επάγγελμα που ασκεί για πολλά χρόνια, ήταν συνεργάτις του εξαιρετικού ένθετου «Ερευνητές» της εφημερίδας Καθημερινή, που διηύθυνε η Δέσποινα Ράμμου. Σε αυτό το πεδίο, στις σελίδες του, γεννήθηκε και ο φοβερός Ιππόλυτος. Η συγγραφέας έχει γράψει και άλλα δύο βιβλία που έχουν ξεχωρίσει. Τα διηγήματά της με τίτλο …της μετανάστευσης, της κρίσης, της ειρήνης… (εκδ. Σαββάλας, 2017) ήταν στη μικρή λίστα των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας για εφήβους, κι επίσης Οι τρεις εξερευνητές της Αλάσαρνας (εκδ. Σαββάλας, 2012)ήταν στην τελική δεκάδα των βραβείων Public.
Κοντολογίς, πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο φαντάζει να είναι γραμμένο από την πλευρά των παιδιών, που θα έπρεπε να το προμηθευτούν τα σχολεία προκειμένου να μάθουν τα παιδιά για την καθημερινότητα των συνομιλήκων τους στην αρχαία Ελλάδα, ιδιαίτερα για τα παιχνίδια που πολλά από αυτά έχουν διασωθεί, αλλά υπάρχουν και σε άλλες χώρες. Υπ’ αυτήν την έποψη μιλάμε και για ένα πολυπολιτισμικό λογοτεχνικό βιβλίο γνώσεων, που χαίρεσαι να το διαβάζεις.
Τέλος, δεν θα παραλείψω κάτι που λείπει από πολλά βιβλία, είτε αποτυπώνουν τις γνώσεις με απλό τρόπο είτε με λογοτεχνικό, όπως το συγκεκριμένο. Η βιβλιογραφία που περιέχεται στο τέλος είναι απόλυτα θετικό στοιχείο για εκείνα τα παιδιά που επιθυμούν να διαβάσουν περισσότερα για την καθημερινότητα των παιδιών της αρχαίας εποχής. Αποτελεί καθοριστικό γεγονός, γιατί τα ωθεί να ερευνήσουν περισσότερο. Πρόκειται για τον κυριότερο στόχο ενός βιβλίου γνώσεων, τον οποίο το συγκεκριμένο απόλυτα τον υπηρετεί.
[Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος είναι τ. αν. καθηγητής του Παν/μίου Αιγαίου, συγγραφέας και κριτικός.]
Ο Ιππόλυτος εν δράσει!
Μαρία Καζάντη
εικονογράφηση: Φωτεινή Μαυρίδη
Ατρειδών Κύκλος
σ. 32
ISBN: 978-618-86041-1-7
Τιμή: 10,00€
https://diastixo.gr/kritikes/paidika/21298-o-ippolitos-en-drasei
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου